IÑAKI PETXARROMAN

Lemoizko zentral nuklearraren proiektua bertan behera utzi zutenetik berrogei urte pasa diren honetan, ezin askatuko sinbiosi bat da oraindik haren aurkako mugimendua. Politikariek eta agintariek, oro har, ETAri egotzi izan diote Lemoizko zentrala geratu izanaren meritua. Garbi dago, ordea, ez dela horren kontu sinplea. Euskal Herrian urte haietan izandako mobilizazio iraunkor eta sendorik gabe, zaila da irudikatzea ia bukatuta zegoen proiektu bat bertan behera geratzea. Iñaki Petxarromanek garai hartan mugimendu antinuklearrean aritutakoak eta bereziki Lemoizko zentral nuklearraren gatazkan jardun zirenak elkarrizketatu ditu, herri garaipen handitzat hartzen den borroka haren kontaketa gaurkotzeko.

1987an garapen iraunkorraren kontzeptua lehenengo aldiz agertu zenetik, terminoak bidea egin du; agintari politikoen diskurtsoetan ez ezik, baita enpresa kutsagarrienen publizitate kanpainetan ere. Baina munduak inoiz ez bezalako arazo ekologikoak ditu, eta haren etorkizuna bera ere kolokan egon daitekeelako ideia entzuten ari gara zientzialari askoren ahotan. Euskal Herria, zoritxarrez, ez da salbuespen: egunero 1,23 hektarea lur itotzen dira porlan azpian Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. 1990etik 2008ra berotegi efektua sortzen duten gasen isurketa %47 handitu da gure herrian. Kantauri itsasoko arrantza ia bukatu, eta armatutako atunketarietan doaz arrantzaleak munduko hainbat itsasotara. Legea nahi erara baliatu dugu natur-guneak garapen eroaren hankapean hartzeko: Itoitzen, esaterako. Atzerako bidaiaren unea heldu delako, gogoetatzeko gonbita egin nahi dizu liburu honek. Etorri garen bezalaxe, irteera aurkitzea berez zaila izango dela jakinik ere, denbora baldin badago, has gaitezen atzera.

Nork esan behar zigun, herri honetan gertatu diren guztiak gertatuta, azkenean hondakinak izango zirela herrialde honetako eztabaidagai nagusia?. eajko bozeramaile baten hitz horiek hiritar askoren buruan ibili dira azkenaldian. Baina gaur egun Gipuzkoan hondakinen inguruan dagoen gatazkak erro sakonak ditu; izan ere, 2002an Gipuzkoan errauste plantak egiteko lerratu ziren interes politiko eta ekonomikoekin herritarrek izan duten talka dago egoeraren oinarrian. Alegia, errauste plantak eraiki behar zirela erabaki zuenak ez zuen pentsatuko hondakinak gutxitu, berrerabili, konpostatu eta birziklatzeko mugimendu bat sortuko zela Gipuzkoan, zero zabor mugimendua. Gatazka honen gaineko begirada pribilegiatua izan du Iñaki Petxarromanek, kazetari gisa hasiera-hasieratik jarraitu baititu errauste plantak egiteko proiek- tuen gaineko gorabehera guztiak, lehen eskutik jasotako informazioarekin sarri. Orain, informazio hori antolatu eta irakurlearen esku utzi du errealitatea ulertzeko gako guztiak izan ditzan.

Luzaz eszeptizismo interesatu bat sustatu bada ere, gaur egun ez dago klima aldatzen ari dela taxuz ukatzen duenik, ezta aldaketa hori giza jarduerak sortu duenik ere. Besteak beste, aldaketaren ondorioak dagoeneko jasaten ari garelako. Horra hor, esaterako, muturreko fenomeno meteorologikoak, gero eta ugariagoak, gero eta bortitzagoak. Bioaniztasuna, berriz, inoiz baino azkarrago galtzen ari da, zoonosiak, COVID-19 kasu, eta beste pandemia arriskuak biderkatzen diren bitartean. Planeta EZEZAGUNERAKO BIDAIA baterantz abiatu da, eta, harekin batera, bertan bizi garen guztiok. Bidaia atzera-bueltarik gabea da, baina oraindik garaiz gaude, neurri batean behintzat, bidean izango diren astinduak gutxitzeko eta ahal den modurik onenean egokitzeko. Zientzialariek, ordea, argi dioskute: gehienez ere hamarkada bat dugu gu guztiok garraiatzen gaituen ontziaren norabideari lema kolpe sendo bat emateko. Iñaki Petxarromanek, hainbat aditurekin hitz egin ondoren, informazio asko eta oso modu ulergarrian eskaintzen du, bidaiariok geure burua hobeto goberna dezagun krisi klimatiko eta ekologikoan barrena.

Kubak sentimendu asko eragiten du (aldeko nahiz kontrako), eta galdera ugari ere bai. Fidel Castro, Kuba urte askoan gidatu duen komandante iraultzailea, azkenekotan da,eta horrek are eta galdera gehiago eragiten dizkigu. Zer gertatuko da Fidel hiltzen denean? Trantsizioa etorriko al da? Edo jarraipena? Iñaki Petxarroman kazetaria Kubara joan, eta hango jendeari (aldeko nahiz kontrako) galdezka hasi da, uharteko egoeraren piezak osatu nahian, Kubako egoera zein den ezagutu nahian. Liburu hau ahalegin horren fruitu da.

Son narraciones llenas de historia. Son siete historias que demuestran que nunca se ha cesado en la lucha por la libertad. Historias para entender a este pueblo. Conoceremos las alas rotas del Arrano con Antso Azkarra, leeremos como mataron el viejo Reino del Mariscal Pedro. Rose Iturbide nos enseñara el sufrimiento de los labortanos. Agosti Xaho nos pondra en contacto don Zumalakarregi. Andaremos con el cura Santa Cruz por los montes de Gipuzkoa. Nos fusilaran los useños de Fortunato Agirre y veremos los ultimos años con los ojos de Gloria Rekarte. Fundamentalmente prevalecen los colores de los sueños, lagrimas y sangre. Pero no es de extrañar, ya que este pueblo sabe que por la libertad hay que darlo todo. Son narraciones historicas.

El reino de Castilla incorporó a su corona a Araba, Gipuzkoa y Bizkaia, dejando a Nafarroa sin salida al mar, ahora hace 800 años. El acontecimiento, que sin duda merece ser recordado, tiene el atractivo de la actualidad porque incide en dos temas candentes en el conflicto vasco: la territorialidad y la soberania. Desde entonces, Euskal Herria no ha conocido la unificacion de su territorio. Por eso, junto al pasado de Navarra, el libro analiza su presente y su futuro. Primero relata el pasado, encontrandolo en la exposicion de los historiadores que politizan, de esa forma, el presente que es interpretado por quienes viven profesionalemnte de la politica. Los caminos y recovecos de la historia politica de Navarra, asi como las claves y los debates pertienentes, son presentados, por vez primera, en un libro, como este, editado en euskara.

2026an hasi eta 2040 arte, arrapaladan eramango zaituen thriller azkar bat duzu esku artean, Euskal Herriko politika eta mundu mailako larrialdi klimatikoa uztartzen dituen distopia: EH Bildu Gasteizko Jaurlaritzan, gero berriz ilegalizatua eta bere lehendakaria Baionan erbesteratua; Ayuso eta Abascal Espainiako Gobernuan, euri faltaren ondorioz ura negozio pribatu bihurtua, bero itzelaren eraginez ehunka mila migratzaile penintsulatik euskal kostaldera; gazte asko, egoera etsigarri horri aurre egin nahian, ETA Berri izeneko erakundean sarturik, sabotajeak eta bestelako ekintzak burutzeko, Dena gure errealitatearen hain antzeko eta hain desberdin,

Hiru itsasontzi abiatu dira, 1615. urteko udaberrian, Donostiatik Islandiara, baleak arrantzatzeko asmoz. Aurreko urteotan bezala, hango Ipar Mendebaldeko Fiordoetako magistratu Ari Magnussonekin sinatutako hitzarmen bat dute horretarako baimen. Alabaina, Danimarkako erregeak moztu egin nahi du kanpoko balezaleen jarduna, bere erresumaren monopolioa zaintze aldera, eta guztiz debekatu du edozein arrantza mota uhartean. Bizkaitarren gaineko heriotza zigorra ere ezarri du erregeak. Horrek bi pareten artean jarri du Ari Magnusson. Kontratu bat du euskaldunekin, baina erregearen agindua bestaldean. Arrantza denboraldia pasatzen utziko du magistratuak, nahiz eta gertutik jarraitu euskaldunen jarduna.