Pako Aristi

2013an, Parot doktrina baliogabetu ondoren, ETAko militante saldo bat aske geratu zen. Gehienek hogei urtetik gora zeramatzaten preso. Zer aurkitu zuten herrira itzultzean? Une historiko horretatik abiatuta, thriller politiko bat ondu du Pako Aristik, itzulera orok dakarren zirrara gai askorekin zipriztinduz: senitarteko sekretuak, belaunaldien arteko lotura ezkutuak, hitzek errealitatearekin daukaten gatazka, ahanzturaren beharra ala oroitu ezinaren kondena, guztia kontakizun biziz eta elkarrizketa mamitsuz emana. Historia kolektibo bat, norbanakoen ilusio eta sufrimenduek zeharkatzen dutena.Amodio istorioak ere badaude, ageri-agerian, edota ezkutuan, tabuaren erresuma itsuan, irakurle bizkorrak sumatuko duena, agian, edo ez. Asebeteko zaituen nobela duzu eskuartean, irakurle, luzaroan ahaztuko ez duzuna.

Ni eta Gu, horra bizitza osoan gizakiak bizi duen dikotomia, batzuetan erosoa, besteetan gatazkatsua. Haurtzaroan eman zaion informazioarekin borroka egin beharko du gero, ahots propio bat aurkitu arte, begirada berriak, gogoeta iturri ezberdinak. Eta guztiaren lekuko erraldoia, itsasoa, haren inguruan umotu diren bizitzen kronikak poetari inspiratu dizkion presentzia infinitua, agortezina.Barkamena eskatu behar dizuetmende guztietako arrantzaleei,itsasoaren garratzikezagutu gabeitsasoaz idazteraausartzen naizelako.Zer jakingo du horrek!Hitzak josten soilik;ba ote dakiantxoa eta sardina bereizten?Ni ere, zuek bezala,albarekin esnatzen naizeta ostantzarekin oheratzen.Utz iezadazuezuen mahaian esertzen,zuekin kafe bat hartuzdiosala egitenegunsentiari.

Nor izan zen Uztapide? Nor zen begirada zorrotzeko gizon hura?

Hona euskaldunon artean independentziaren espirituak egin duen ibilbide luzea jasotzen duen liburu argigarria. Saiakeraren baliabide guztiak erabiliz, hala nola kronika historikoak, hedabideak, filmeak, elkarrizketak edota gogoeta filosofikoak, gure egoeraren diagnostiko zorrotza agertzen du, baina ez hori bakarrik: proposamen eta definizio sorta ederra uzten du mahai gainean, irakurlearen esku.Tony Judt-ek dioen bezala, ez dugu beste modu batean pentsatuko, beste modu batean hitz egiten ez badugu. Maiz, zirkulazioan jarri duten gure argazki politikoa begiratzen dugu, eta ez gara gauza horren atzean dagoen eraikuntza linguistiko-inperialista ikusteko ere.Euskaldunok politikaz haserretu gabe hitz egiten ikasi beharrean gaude, etorkizuna irabazi nahi badugu. Hori da heldutasuna herri batentzat: osotasunaren kontzientzia pizten den unea.Liburu kritikoa da, baina atsegina; gogoetatsua, baina bizia; estilo periodistikoan idatzia, baina idazle helduaren eskarmentutik sortua.Kasik nobela bat bezala irakurtzen den kronika zirraragarria.

Bitan bakarrik agertzen da itsaso hitza liburu honetan, urrutiegi dago bertako pertsonaientzat, ezezaguna zaie beharbada. Bizi dituzten paradisu edo infernu txikien begira eta mendean daude, Bibliako heroiak bezala. Hala ere, liburu osoa itsaso hurbila da; uhinen itxura hartuz, irakurleari hurreratzen zaio berak bakarrik dakien bezala: erasoka hasieran, azkenean lehertzeko plaia bero baten gainean, irakurlearen arimaren erdi-erdian. Itsasoa da-eta erretzen duen hareatza, eta kapitulu bakoitzak haize beroaren moduan eskulpitzen ditu dunak. Ibai nekatua da, ezer baino lehen sosegu eta deskantsua, ozeanoaren laztana irrikatzen duena. Hori guztia da edo izan daiteke nobela hau, edergarri guztien lorategi galdu haren moduan. Edo nahi baduzue, oihan itsu eta iluna, hitzen katearen handitasunak itzalez margotzen duena. Eta ezari-ezarian amaiera aldean defentsarik gabe, suspiriotan, argi mutu bati sartzen uzten diona, eta orduantxe konturatzen gara aurrean dugun guztia beste argi batez ikusten dugula. FELIPE JUARISTI

Idazlea autoan doa, baina elurteak autopista itxi du Pancorbo inguruan. Poliziak polikiroldegira desbideratu ditu bidaiari guztiak, gaua bertan igarotzeko. Eskursiora zihoan haur talde batek ezagutu egin du idazlea, haien eskolan izan zelako. Gaua elkarrekin igarotzea erabakitzen dute, eta, ordu luzeak arintzeko, bakoitzak ipuin bat kontatuko du. Abentura bat ere biziko dute gaueko ordu txikietan, izoztuta dagoen paraje baten erdian, bizitza eta literatura zein hurbil dauden konturatzeko. Ipuinei egindako komentario eta kritikekin dekalogo bat osatuko du idazleak, haurrek ipuin bat nola idatzi ikas dezaten. Intxaurrondoko ikasleek idatzitako ipuinak fikziozko narrazio batean kokatu ditu Pako Aristik, liburu berezi bezain erakargarria sortuz, haurren sormen freskoa eta idazlearen beterania maisuki nahastuz.

Scott Barberena bakarrik dago bere gelan; ahulak ditu hankak, eta ezin du handik mugitu; gainera, aita etxetik betiko joan dela uste du. Bere gelako gauzekin hasiko da orduan tratuan (erloju batekin aurrena, eta ondoren beste hainbat izakirekin: gizontto bat, itsasontzia itsasargi bat, kandelak, paperezko kaio bat), eta denen artean plan bat egingo dute, itsasoratu eta Scotten aitaren bila joateko, Pernambucora.Istorio berezi eta sentibera ondu du Aristik: fantasiara hegan egiten duena, baina oina errealitatetik guztiz apartatu gabe; amets gisako denbora-pasa dirudiena, baina hainbat gairi buruz gogoeta egiteko balio duena: hala nola, garaile izatea edo derrotatua izatea zer den gizartearen begitan eta zer den benetan; irudimenaren indarra; gaixoaren errealitatea Hori guztia, betiere, istorio bixi eta jostagarri baten bitartez, eta bixitasun hori, jostagarritasun hori, azpimarraturik geratzen dira Zumetaren irudi koloretsuei esker. Izan ere, luxu bat da, liburuaren barruan artista usurbildarraren hainbat koadro etxera eraman ahal izatea.

20 urte neuzkan, munduko ilusio guztia eta lanerako gogoa, euskal kantagintzari buruzko liburu bat egitea proposatu zidatenean. Ia 25 urte ziren Mixel Labegueriek lehen diskoa atera zuenetik, euskal kantagintzak sozialki eragin handia zeukan, gure kultura-oinarri sendoenetakoa zen, kantari berriak aurrekoen transmisioa bermatzera zetozen, eta egoera dinamiko horren argazki bat egin nuen liburu honen bitartez.Kazetaritzako karrera egiten ari nintzen, eta han ikasitako tekniken bidez idatzi nuen liburu hau, eta, batez ere, gure emozio gosea asetzen jakin zuten kantarienganako maitasun handi batekin.Pako Aristi

Neurri-neurriko herria da Belandia, ez oso txikia, ez oso handia. Bertan bizi da Pakito Ruloute, elbarriturik eta gurpil-aulkian. Egunean 46 piruli jatea du bizio. Eta apustuak egitea. Kortxo du adiskide horretan. Bake-bakean diren batean, Citroen zahar bat sartuko da herrira. Hamasei paisa daramatza barruan. Zubi parean errobera lehertuko zaie eta Pakitok eta Kortxok lagunduko diete konpontzen. Esker oneko dira paisak eta gure bi lagunek zer eskatu huraxe emateko prest dira. Jakina da zer nahi duten Pakitok eta Kortxok: lasterketa apustua egin. Gurpil-aulkia Citroen zaharraren aurka, mugaraino nor lehenago iritsi.

Urte askoren itzulian idatzitako eleberria dugu honako hau. Egilearen aurreko lanak gogoratzea nahikoa da handik hona ibilitako bidearen emaitza umotuagoaz ohartzeko. Azken eleberri honekin urrats handia egin du Pako Aristik eleberrigintzan eta, oro har, bere idazletza osoan. Herri/hirietako modernitatearen azalpen definitiboa da eleberria. Izan ere, denok ere ezinbestean modernoak izanik, ezin esan modu berean garenik. Alde horretatik bada desberdintasunik hiriburu ugari eta anonimoen eta herrietako bizimodu urduri eta aldi berean erritualizatuagoen artean. Azken mundu hori jasotzen du maila sinbolikoan maiz, eta errealitatearen zimurdura gordinenetik bere begiratu zorrotza saihestu gabe beti. Herriko tabernariaren eta desintoxikatzen zegoen lagunaren bisitan heldutako neska motoristaren arteko harreman gero eta sendoagoak markatuko du eleberriaren harilketa xume eta dotorea. Biak ere barmanak izaki, egun argiz lana egiten duena Fermin eta pub gautar batean Luisa. Batean eta bestean gertatu eta entzundakoek eraikiko dituzte eleberriaren pasadizo erakargarri eta ugariak. Batetik bestera dabiltza eleberri honetako bazterrak zeharkatzen dituzten ehiztariak, soinujoleak, txirri erretzaileak, homosexualak eta beste.

Martinello eta sei piratak istorioaren jarraipena da liburu hau. Sevillarrak joan dira Belandiatik, Teresak adio egin dio Martinellori eta, honenbestean, amaitu da uda. Hala ere, irailaren erdi aldean hasiko dira eskolak eta bidaia egitea erabaki dute Martinellok eta lagunek. Baltsa bat egitea pentsatu dute, nora joan ez badakite ere. Txatarreriara joango dira lehenengo, baltsa egiteko behar dituzten gauza guztien bila...

Martinello eta bere lagunen bihurrikeria gehiago. Oraingoan, uda amaiturik hasten dira zazpikotearen ibilerak. Penatan dira zazpiak oporrak bukatu zaizkielako. Eskola atzeko zelaian bildu dira eta Coca-Cola edaten ari dira. Ez dute edaria ordaindu. Goizean kamioneta bat etorri da Coca-Cola, Fanta eta Kas ekartzera Belandiako tabernara eta txoferra eta laguntzen zion gizona tabernan gosaltzen gelditu direnean Coca-Cola kaxa bat harrapatu dute. Bistan denez, lehengo lepotik burua Martinellok eta bere lagunek.

Toda vida tiene momentos intensos, encuentros decisivos, horrores innombrables, recuerdos imperecederos. Siguiendo la propuesta de socialización de la literatura hecha por Alejo Carpentier, el autor recoge en estos 25 relatos la voz de otras tantas personas, confesiones e historias que intentan trascender la vida cotidiana.