Pako Aristi

Bitan bakarrik agertzen da itsaso hitza liburu honetan, urrutiegi dago bertako pertsonaientzat, ezezaguna zaie beharbada. Bizi dituzten paradisu edo infernu txikien begira eta mendean daude, Bibliako heroiak bezala. Hala ere, liburu osoa itsaso hurbila da; uhinen itxura hartuz, irakurleari hurreratzen zaio berak bakarrik dakien bezala: erasoka hasieran, azkenean lehertzeko plaia bero baten gainean, irakurlearen arimaren erdi-erdian. Itsasoa da-eta erretzen duen hareatza, eta kapitulu bakoitzak haize beroaren moduan eskulpitzen ditu dunak. Ibai nekatua da, ezer baino lehen sosegu eta deskantsua, ozeanoaren laztana irrikatzen duena. Hori guztia da edo izan daiteke nobela hau, edergarri guztien lorategi galdu haren moduan. Edo nahi baduzue, oihan itsu eta iluna, hitzen katearen handitasunak itzalez margotzen duena. Eta ezari-ezarian amaiera aldean defentsarik gabe, suspiriotan, argi mutu bati sartzen uzten diona, eta orduantxe konturatzen gara aurrean dugun guztia beste argi batez ikusten dugula. FELIPE JUARISTI

Scott Barberena bakarrik dago bere gelan; ahulak ditu hankak, eta ezin du handik mugitu; gainera, aita etxetik betiko joan dela uste du. Bere gelako gauzekin hasiko da orduan tratuan (erloju batekin aurrena, eta ondoren beste hainbat izakirekin: gizontto bat, itsasontzia itsasargi bat, kandelak, paperezko kaio bat), eta denen artean plan bat egingo dute, itsasoratu eta Scotten aitaren bila joateko, Pernambucora.Istorio berezi eta sentibera ondu du Aristik: fantasiara hegan egiten duena, baina oina errealitatetik guztiz apartatu gabe; amets gisako denbora-pasa dirudiena, baina hainbat gairi buruz gogoeta egiteko balio duena: hala nola, garaile izatea edo derrotatua izatea zer den gizartearen begitan eta zer den benetan; irudimenaren indarra; gaixoaren errealitatea Hori guztia, betiere, istorio bixi eta jostagarri baten bitartez, eta bixitasun hori, jostagarritasun hori, azpimarraturik geratzen dira Zumetaren irudi koloretsuei esker. Izan ere, luxu bat da, liburuaren barruan artista usurbildarraren hainbat koadro etxera eraman ahal izatea.

Pako Aristik Urari ostutako poemak poesia liburu berria aurkeztuko du Susa argitaletxearen eskutik.Urari ostutako poemak izena du Pako Aristiren liburu berriak. Honela mintzo zaigu: Bosteraino kontatzen jakitea aski zait bizitza ulertzeko. Bost: nire bakardadeak dira bost. Lau: nire lagunak dira lau. Hiru: nire ilusioak dira hiru. Bi: nire amodioak dira bi. Bat: heriotza da bat eta bakarra. Gogoetak barreiatuz, istorioak kontatuz, hemen eta orain bizitzearen intentsitatea dastatuz, bidaia samur bat eskaintzen digu Pako Aristik, anekdota xumeetatik abiatu eta unibertsoaren neurrira eginak gaudela deskubritu arte.

He aquí un libro lúcido que da cuenta de la perseverante trayectoria del espíritu de independencia de los vascos. Profundo conocedor del género, Pako Aristi atesora con maestría cualquier anécdota o noticia susceptible de desarrollo reflexivo: cronica historica, medios de comunicacion, films, entrevistas o reflexiones filosoficas. Es enorme su curiosidad intelectual y su capacidad para sacar punta a las mas dispares paradojas. El autor hace un diagnostico valiente de la retorica que rodea al discurso nacionalista y plantea propuestas concretas con algunos interrogantes. Como afirma Tony Judt, no pensaremos de otra forma a menos que hablemos de otro modo. A menudo, nuestra mirada choca con la imagen politica (nacionalista) que circula por ahi y somos incapaces de desentrañar el constructo linguistico-imperialista que la sustenta. Si queremos conquistar el futuro, los vascos tenemos que aprender a platicar sin enfadarnos. En eso estriba la madurez de un pueblo, en propiciar una conciencia de unidad. Un libro critico y al mismo tiempo ameno; reflexivo pero agil; escrito en un estilo periodistico pero sostenido con el pulso narrativo de un escritor experimentado. Una cronica brillante.

Urtetan bildu dira Benito Lertxundi, Pako Aristi eta Mikel Markez: hilero-hilero, bakoitzaren herrian txandaka, lasai bazkaldu eta bazkalondo luzean hitz-aspertu bat izateko, honetaz eta hartaz. Aristi eta Markez pribilegiatuak sentitu ziren, Benito intimo eta hurbil bat ezagutzeko aukera izan zutelako, oso jende gutxik bezala,eta pentsatu zuten solasaldi haietan oinarrituta liburu bat egitea.Hainbat gai agertzen dira orriotan barrena: musika, noski, baina horrekin batera bizitza eta heriotza, Euskal Herriaren izatea eta munduaren zentzua edo zentzurik eza... Horien guztien bitartez deskubrituko dugu Lertxundi desberdin bat: hausnarketaren eta esperientziaren bitartez pentsamendu propio eta berezia landuduena, bizitzaren aurrean jarrera pertsonala hartzen eta koherentziaz jokatzen jakin duena.Kantari liluragarria dugu Benito Lertxundi, bere doinu magiko eta ahots sentsualari esker euskaldun jendeari gozarazi eta amets eragin diona hainbat belaunaldiz. Horrez gain, pentsalari original eta sakon bat aurkezten digute Aristik eta Markezek, nork bere estiloan: pasadizoz eta gogoetaz, Benitok iradokitakoei beren errotakoalea erantsiz, sei eskutara idatzitako obra eder eta gogoangarri bat egiteko.

Hona euskaldunon artean independentziaren espirituak egin duen ibilbide luzea jasotzen duen liburu argigarria. Saiakeraren baliabide guztiak erabiliz, hala nola kronika historikoak, hedabideak, filmeak, elkarrizketak edota gogoeta filosofikoak, gure egoeraren diagnostiko zorrotza agertzen du, baina ez hori bakarrik: proposamen eta definizio sorta ederra uzten du mahai gainean, irakurlearen esku.Tony Judt-ek dioen bezala, ez dugu beste modu batean pentsatuko, beste modu batean hitz egiten ez badugu. Maiz, zirkulazioan jarri duten gure argazki politikoa begiratzen dugu, eta ez gara gauza horren atzean dagoen eraikuntza linguistiko-inperialista ikusteko ere.Euskaldunok politikaz haserretu gabe hitz egiten ikasi beharrean gaude, etorkizuna irabazi nahi badugu. Hori da heldutasuna herri batentzat: osotasunaren kontzientzia pizten den unea.Liburu kritikoa da, baina atsegina; gogoetatsua, baina bizia; estilo periodistikoan idatzia, baina idazle helduaren eskarmentutik sortua.Kasik nobela bat bezala irakurtzen den kronika zirraragarria.

Azken hamar urteotan Pako Aristik idatzi dituen artikuluak biltzen ditu liburu honek. Ez denak, noski: bilduma bat egin behar izan dugu, bizienak, zorrotzenak, samurrenak, hilezkorrenak aukeratuz. 1997ko abuztuan argitaratu zituen lehenengoak, Euskaldunon Egunkaria kuttun hartan, eta 2007ko abuztuan azkenekoak, Berrian. Ez du urtero idatzi, baina bai gehientsuenetan, eta idilio berezi bat izan du Aristik abuztuarekin eta bere testuen zain zeuden irakurleekin. Aurten idatzi behar al duzu? galdetzen omen zioten askok eta askok. Gutunak ere asko argitaratu dira, bere artikuluak miretsiz. Oso gutxitan ematen den sinbiosia lortu du Aristik bere irakurleekin, eta horretan bere jarrerak zerikusi handia du: gaiak globalki lantzen ditu, kritikatzeaz aparte arazoak konpontzeko klabeak emanez. Zintzo hitz egiten du, bihotzetik, eta maisua da errealitatearen diagnostiko zorrotza egiten, gure (eta bere) ahuleziak maitasunaz estaltzen. Besteei laguntzeko ideia beti presente dago Aristiren idazkietan, eta hori irakurleak sumatu egiten. Darabiltzan gaien ugaritasuna ere harrigarria da. Eta bere estiloa guztiz liluragarria: magikoa eta zehatza, kritikoa eta ameslaria, bizia baina landua, literatura eta kazetaritza uztartzen jakin dituen maisu bati dagokion bezala.

Hay un momento en la vida donde el pasado emerge con fuerza. Zarko Petan, figura indiscutible de las letras eslovenas, buceó en sus recuerdos más íntimos para trazar con detalle el retrato de su padre,un hostelero al que la llegada del comunismo arrebato cuanto tenia. En Tras los pasos de mi padre, Petan dibuja un fresco demoledor del pais que le toco vivir. La carcel, las nacionalizaciones, el miedo y la sinrazon aparecen ante el lector en toda su crudeza gracias a una voz lucida donde la amargura queda siempre suavizada por el poder de la ironia. Humor, poesia e indudable calidad literaria se reparten por igual en esta novela corta donde ficcion y realidad conviven para enseñar que la identidad termina en la memoria, y que la dignidad del hombre se mide en la peor adversidad.

Mireni aitonak behin esan zion azkarra baldin bazen, ez zela inoiz aspertuko. Esan zion mundua aski dibertigarria dela, baina inoiz dibertimendurik aurkitzen ez bazuen, sortzeko berak. Eta Mirenek kasu egiten dio aitonaren esanari. Miren erraz galtzen da. Gauza da hegazkin batean galtzeko, tren batean edo ... Santiagoko kaleetan zehar, Galizian. Galtzea abentura handi bat da, eta abenturak zirragarriak dira bizitzeko eta baita kontatzeko ere. Miren Galizian galdu zen behin, Santiagoko kaleetan zehar. Galduta zebilela, gurasoak aurkitu nahi zituen, edo gurasoek bera aurki zezaten. Baina bitartean, abentura zirraragarriak gertatu zitzaizkion: erromes batzuk ezagutu zituen, harpa jotzen zuen kaleko musikari bat, beti atzetik zebilkion udaltzain bibote tente bat, gaztaina saltzaile bat ... Hala, Mirenek ikasi zuen egun bakoitza diamante bat bezalakoa dela, eta bizitzak eskaintzen duen guztia ondo begiratu behar dela. Askotan gertatzen baita zerbait lortu nahian gabiltzan bitartean, horrekin obsesionatu eta gauza interesgarriak galtzen ditugula.

Pako Aristiren bosgarren poema liburua da Arrotz eta eder. Noiz izan gara ederrago 17 urte genituenean baino?, esan ohi da xaloki; denok baitugu mundua perfektua izan zeneko oroitzapen bat, nork berea, uste izanik zerbait irabazten edo zerbait galtzen dugula biziaroen kontrakarrean. Nolanahi ere den, poetak gogorarazten digu, arrotz garela herentzia kultural eta sozialaren menpeko bizi garen artean; eta menpekotasun horretatik askatzen garenean agertzen dela gure benetako izaera, eder bihurturik. Noiz izan gara ederrago gaur garena baino?

Idazlea autoan doa, baina elurteak autopista itxi du Pancorbo inguruan. Poliziak polikiroldegira desbideratu ditu bidaiari guztiak, gaua bertan igarotzeko. Eskursiora zihoan haur talde batek ezagutu egin du idazlea, haien eskolan izan zelako. Gaua elkarrekin igarotzea erabakitzen dute, eta, ordu luzeak arintzeko, bakoitzak ipuin bat kontatuko du. Abentura bat ere biziko dute gaueko ordu txikietan, izoztuta dagoen paraje baten erdian, bizitza eta literatura zein hurbil dauden konturatzeko. Ipuinei egindako komentario eta kritikekin dekalogo bat osatuko du idazleak, haurrek ipuin bat nola idatzi ikas dezaten. Intxaurrondoko ikasleek idatzitako ipuinak fikziozko narrazio batean kokatu ditu Pako Aristik, liburu berezi bezain erakargarria sortuz, haurren sormen freskoa eta idazlearen beterania maisuki nahastuz.

Harridura izan zen lehenengo, munduak eskaintzen duen ikuskizunaren aurrean. Gogoeta hurrena, bizitza ulertu ote litekeen, edo ez. Eta poesia etorri zen azkenik, mikroskopio bat bezala, gauzen alderdi txikienak jasoz agian osotasun bat erdietsiko duen itxaropenarekin. Jakintsuak esan zuen bezala, gauza gutxi behar dira bizitzeko: osasuna, ardo kopa bat ilunabarrean, lagun bat ondoan. Eta poesia, gaineratuko genuke. Bizitza ulertzen bakarrik ez, gozatzen ere laguntzen duelako. Hartu liburua, gorde patrikan, eta abiatu zaitez bidean.Maitatu zure egunak:laster desagertuko dira.Maitatu zure orduak, minutuak,zeruak eta neguak.Zu asko ohartu gabeiragaten dira,pentsamenduetan galdurikzabiltzan bitartean.

Ni eta Gu, horra bizitza osoan gizakiak bizi duen dikotomia, batzuetan erosoa, besteetan gatazkatsua. Haurtzaroan eman zaion informazioarekin borroka egin beharko du gero, ahots propio bat aurkitu arte, begirada berriak, gogoeta iturri ezberdinak. Eta guztiaren lekuko erraldoia, itsasoa, haren inguruan umotu diren bizitzen kronikak poetari inspiratu dizkion presentzia infinitua, agortezina.Barkamena eskatu behar dizuetmende guztietako arrantzaleei,itsasoaren garratzikezagutu gabeitsasoaz idazteraausartzen naizelako.Zer jakingo du horrek!Hitzak josten soilik;ba ote dakiantxoa eta sardina bereizten?Ni ere, zuek bezala,albarekin esnatzen naizeta ostantzarekin oheratzen.Utz iezadazuezuen mahaian esertzen,zuekin kafe bat hartuzdiosala egitenegunsentiari.

2013an, Parot doktrina baliogabetu ondoren, ETAko militante saldo bat aske geratu zen. Gehienek hogei urtetik gora zeramatzaten preso. Zer aurkitu zuten herrira itzultzean? Une historiko horretatik abiatuta, thriller politiko bat ondu du Pako Aristik, itzulera orok dakarren zirrara gai askorekin zipriztinduz: senitarteko sekretuak, belaunaldien arteko lotura ezkutuak, hitzek errealitatearekin daukaten gatazka, ahanzturaren beharra ala oroitu ezinaren kondena, guztia kontakizun biziz eta elkarrizketa mamitsuz emana. Historia kolektibo bat, norbanakoen ilusio eta sufrimenduek zeharkatzen dutena.Amodio istorioak ere badaude, ageri-agerian, edota ezkutuan, tabuaren erresuma itsuan, irakurle bizkorrak sumatuko duena, agian, edo ez. Asebeteko zaituen nobela duzu eskuartean, irakurle, luzaroan ahaztuko ez duzuna.