JOXEAN AGIRRE

Gudarien balentriak biltzen eta Loiuko aireportuan jasotako bezeroei kontatzen dizkien taxizaleak, bat-batean, argitaletxe baten enkargua jasoko du liburu bat idazteko; izan ere, Agirrezabal idazle zarauztarra taxistaren emaztearen maitalea zena istripu edo atentatu ilun batean hil berri da, El Lobo espioiaz idazten ari zen nobela erdibidean utzita, eta nor egokiago taxizalea baino, eleberri errealista hori amaitzeko?Bere betiko ezaugarriei sentsualtasuna, metaliteratura, idazketaren dotorezia dohain berriak erantsi dizkie Joxean Agirrek eleberri honetan: hainbat hari aldi berean jorratzea, gure historia hurbileko istorio txundigarrienak aletzea, ironia dosi oparoak banatzea Sasoi betean dagoela erakusten digu horrenbestez, eta bere narraziogintza koska bat estuago eraman.

Parisen gaude, 1920ko hamarkadan. Euskal Herriko baserri batetik heldu eta argazkilari bihurtu den Maria Garrastazuk, Luxenburgo parketik bere eguneroko itzulia ematen ari dela, neskato galdu bat topatuko du, zuberotarrez hitz egiten duen neskatxa bat bere amari deika eta negarrrez, eta honen ama topatu nahian emango dituzte hurrengo egun eta asteak. Bilaketa honetan, besteak beste, Belle Epoque-ko glamourraren bestaldea ezagutuko dugu: ez goi mailako modaren diseinatzaile, modelo eta bezeroak, baizik eta lantoki ilunetan arropa garesti horiek josten aritzen diren jostun apalak.

Gaztetan, Deustuko Unibertsitateko ikaslea zela, ikerketa bat egiten ibili zen nobelako protagonista, baserritarrak joan ohi diren diskoteketan ze ohitura zeuden eta horrek maiorazkoak mutilzahar geratzearekin zerikusirik ba ote zuen. Aldi berean, frankismoari kontra egiteko, Erakundean ere sartu zen, harik eta, atxiloaldi batean jasotako pasadaren ondoren, borroka-gogoak joan eta Iparraldera ihes egin zuen arte. Urteak pasata, jubilaziotik gertu dagoen Soziologiako irakasle dibortziatua dela, Alderdiaren gonbidapena jasoko du Lehendakarigai izateko, baina, politikariek falta ohi duten xarma moduko bat aitortzen dioten arren, bere iragana nola edo hala apaindu beharra ere gogorarazten diote. Olgetan-benetan, gai larriak arintasunez eta serioak umorez lantzeko dohain aparta erakusten du Joxean Agirrek, beste behin, irakurlea harritzeko gaitasunarekin batera luma airos eta jostariz daramala Zuberoako dantzalekuetatik Nafarroakoetara, Francoren azken salbuespen-egoeratik gaur egungo politika gatzgabera.

Literaturarekiko eta emakumeenganako pasioek bat egiten dute eleberri honetako protagonista izengabearengan. Gaztetan hasi eta zahartzaroaren atariraino, maite dituen andreekiko hainbat esperientzia eta amodioaren zenbait zoko-moko azalduko dizkigu, lau ataletan zehar, miresten dituen beste hainbat idazleren imitazioak egi-tearekin batera.

Hainbat gai txirikordatzen dira Agirreren nobela berri honetan, batzuk egilearen narratiban ohikoak direnak (obsesio bihurtzeraino, kasik), eta beste batzuk orain agertzen direnak lehenegoz edo indar handiagoz: talde politiko klandestino baten barrunbeak modu aski fantastikoan kontatuak; norbere itxura eta are izaera ere hartzen duen doblea; desira eta jelosia; emakume ezezagun baten miresteaDonostia eta Venezia artean kokatzen da eleberria, kapitulu laburretan zatitua, narratzaile eta protagonista den gizonezko heldu baten ahotsean laupabost hari aldi berean garatuz, idazlearen marka diren ezaugarriekin: hizkuntza jolasti-dotorea, etengabe irribarrea piztenduen tonu ironikoa, erotismo bizizale eta sentsuala

Gudarien balentriak biltzen eta Loiuko aireportuan jasotako bezeroei kontatzen dizkien taxizaleak, bat-batean, argitaletxe baten enkargua jasoko du liburu bat idazteko; izan ere, Agirrezabal idazle zarauztarra taxistaren emaztearen maitalea zena istripu edo atentatu ilun batean hil berri da, El Lobo espioiaz idazten ari zen nobela erdibidean utzita, eta nor egokiago taxizalea baino, eleberri errealista hori amaitzeko? Bere betiko ezaugarriei sentsualtasuna, metaliteratura, idazketaren dotorezia dohain berriak erantsi dizkie Joxean Agirrek eleberri honetan: hainbat hari aldi berean jorratzea, gure historia hurbileko istorio txundigarrienak aletzea, ironia dosi oparoak banatzea Sasoi betean dagoela erakusten digu horrenbestez, eta bere narraziogintza koska bat estuago eraman.

Maria Garrastazu hamasei urteko gazte bat da, neska eder eta argia, 1920ko hamarkada aldean Zestoako bainuetxean lan egiten duena. Monsieur Perrin deritzan bezero batek, dandya izatez eta ispilu marka bateko saltzailea ogibidez, berarekin lan egitea proposatuko dio, eta, gurasoak Aizarnako baserrian utzita, bere bizitzako lehen bidaiari ekingo dio, lehenik Biarritzera etagero Parisera eramango duena. Dotoreziaz eta xalotasunez kontatzen digu Joxean Agirrek istorio hau, Belle Epoque- ko edertasun eta xarma eta gaztaro galduaren ukitu nostalgikoa batzen dituena.

Idazle izan nahi duen protagonistak Second Lifeko Literatura Ikastaro birtual batean eman du izena, eta, Goldsmith irakaslearen aholkuei jarraituz, bere gaztetako pasadizo bati buruz idazten du: nola etxera itzuli eta bere neska-laguna topatu zuen ohean beste bi gizonezkorekin. Hortik aurrera, literatura, umorea eta sentsualitatea nahasten dituen cocktail aparta, Agirreren zapore nahastezina daramana.

Filigrana batean bezala, hainbat gai txirikordatzen da eleberri sailkaezin honetan barrena: bi gizon eta bi emakumeren arteko maitasun harreman korapilatsu eta jostalariak, norbera ala beste bat izatearen inguruko kontsiderazioak, mundua aldatzeko deliberamendutik haren plazerak dastatzera igaro den belaunaldiaren erradiografia, gainbehera fisikoaren iragarpenak sortzen duen larrimina...

Para comenzar esta colección de literotura pedimos una narración erótica a unos cuantos escritores: el resultado han sido 18 cuentos. Entre ellos también algunos de los que participaron en el concurso de la Sociedad Euskarabila de Basauri. Todas las narraciones han surgido en euskara, excepto una, la de Lucia Etxebarria, la última Premio Nadal. Por el formato del libro se mezclan escritores jóvenes y consagrados, así como la sabiduría con la frescura y la experiencia con la juventud. Trece hombres y cinco mujeres son el plantel de este libro, lleno de estilos tan diferentes como sugerentes.

Jubilatu ondoren aspertzen hasita dauden komando ohi bateko kideak atraku bat eta bahiketa bat antzez-tera jolastuko dira, berrogei urte lehenagoko ekintzak gogoratzeko, batetik, eta garai hartan atzetik izan zituzten lehen promozioko ertzainekin sagardotegian apustu bat egin dutelako ere bai. Politika, umorea eta erotismoa nahasten dituen kok-tel gisa funtzionatzen duen nobelak hainbat adar ditu: zahartzaroaren eta maskulinotasunaren gaineko gogoetak, garai bateko ideal eta helburuen zimeltzea, baita gaztetasunaren gorazarrea ere, gizon barrega-rriek adinako protagonismoa baitu Maria Mendizabal Antropologiako ikasle gazte eta distiratsuak, zeina uniformedunen usainei buruzko doktore-tesia egiten ari den. Idazkera bihurri ederra eta tramaren katramila uste-kabekoak elkartzen ditu Agirrek literaturaren ospatze gisa gozatzen den nobela harrigarri, dotore bezain ironiko honetan.

1936an jaio zen Eneko Irigaray, ETAren sortzaileen taldean gazteena, eta atipikoena ere bai, seguru asko. Iniziatiba handikoa, marxista goiztiarra eta heterodoxo samarra, ez zuten inoiz atxilotu; ez zuen espetxerik zapaldu, eta 1961ean erabaki zuen muga igarotzea, falangistaz beteta Donostiara zihoan trenaren kontrako atentatuaren ondoren jendea atxilotzen hasi zirenean, baina Iparraldean ere ez zuen iheslari paperik eskatu, eta Espainiako pasaportearekin jarraitu zuen eta jarraitu du geroztik ere, bizitzen egon den lekuetan egoiliar gisa lan eginez.1965eko martxoan iritsi ziren Aljerrera Eneko Irigaray eta Julen Madariaga, ihesi, Frantziako estatutik kanporatu eta sei hilabeteko espetxe zigorra jaso ondoren. Aljeriak independentzia lortu berria zuen, eta mundu osoko liberazio mugimenduek ordezkaritzak zituzten han. Eneko Irigarayk han eman zituen ondorengo hamaika urteak, ETAren ordezkaritzaren kargu. Hala, bada, ez du beharbada eragin funtsezkorik izan ETAren bilakabide estrategikoan, erabakiak hartzeko orduan gutxiengoan egotea egokitu baitzitzaion beti, baina haren eskua ezinbestekoa izan zen erakundeak nazioartean izan zuen proiekzioan.

Este libro denuncia los intereses que el PNV ha tejido en torno a la Ertzaintza. Creada en 1937 como instrumento de la soberanía vasca, su posterior refundación, composición, orientación y, sobre todo, su trayectoria represiva la están convirtiendo en algo muy distinto a lo esperado. Con amplia base documental, este ensayo quiere mostrar que la Ertzaintza es una policía de partido del PNV, puesta al servicio del Gobierno de Madrid para combatir la disidencia política. Del libro se desprende que la policía vasca necesita un consenso social mucho mayor del que goza actualmente. La saña no genera justicia, sino odio y desprestigio. Un día, quizás más temprano que tarde, el PNV será desplazado de su poder, tal vez por opciones más soberanistas; entonces la Ertzaintza tendrá que responder de su pasado, salir de esa espiral de cipayismo político y enfrentamiento civil. Y, si quiere perdurar, no deberá reconocer otra fuente de legalidad que la que disponga la ciudadanía vasca en condiciones democráticas.