Xosé Neira Vilas memorializa neste libro a experiencia das doce viaxes que realizou coa súa compañeira Anisia Miranda dende 1972 ata 1992, cando, despois de corenta e tres anos na emigración americana, deciden radicarse definitivamente en Galicia. Nestas memorias da súa condición de "emigrante retornado" con billete de ida e volta, o escritor de Gres reconstrúe con prosa brillante e minuciosa tanto a peripecia vital daqueles días, os emocionantes reencontros con familiares amigos, así como a súa documentada interpretación dos acontecementos políticos e culturais dun período coincidente coa chamada Transición. Unha crónica apaixonante dun amor compartido e compatible entre Cuba e Galicia, as súas dúas patrias. A primeira entrega memorialística dunha das grandes figuras da cultura galega contemporánea.
Iste libriño que tes nas mais, amigo lector, recollé un feixe de lembranzas, un“cariñento ramasllete de palabras”a decir do autor, que constitúen o homenaxe emocionado e sinxelo á Nai, a tódalas nais
El protagonista d'esti llibru ye un nenu probe gallegu, fíu de llabradores que trabayen les tierres del amu. Pero podía ser cualesquier nenu de la primer mitá d'esti sieglu. Ye'l propiu Balbino'l que va contando, con cenciellez, con conciencia de clase, la miseria física y espiritual que lu arrodia, cómo la sociedá ta dividida en dos clases irreconciliables (los que manden y los qu'obedecen), o cómo la emigración ye la única salida. Traducíu al castellanu, catalán, euskera, portugués, alemán, chinu, checu, rusu, italianu y búlgaru, ye'l llibru gallegu más lleíu. Neira Vilas (Gres, 1928), un clásicu de les lletres gallegues, foi emigrante na Arxentina y depués de 1961 en Cuba. Dende hai unos años vive otra vuelta en Gres.
Unha boa parte da obra de Xosé Neira Vilas (1928) aliméntase dos seus recordos de infancia: a pequena aldea de Gres á beira do Ulla, que deixou en sendo mozo para emigrar a América en 1949. O escritor volve teimosamente sobre a memoria, agrandada dende a distancia, porque aquí están as raíces, a pequena patria, o principio do mundo. En Aqueles anos do Moncho, publicada por primeira vez en 1977, Neira Vilas recrea de novo aquelas paisaxes nativas que tan ben coñece, homes e mulleres, íntimas xeografías, a sombra do medo e a guerra civil a través do corazón do neno. A madurez plena dun dos nosos clásicos vivos.
Relatos breves escritos coa plasticidade e o lirismo maxistral que sempre ofrece Neira Vilas. Vinte contos que amosan unha mestura de desengano, humor e piedade, escritos nun galego rico e expresivo, plástico e rítmico, dunha grande enxebreza sintáctica. No fondo, vinte poemas en prosa debidos á pluma dunha das figuras máis destacadas da narrativa galega.
Un apertado e fermoso nobelo de lembranzas, o fío das cales nos leva ás raíces mesmas do que é a obra literaria de Neira Vilas. Este libro é unha mostra excelente do mundo poético de Neira Vilas. Por el circulan lembranzas doutro tempo, tinguidas sempre pola cor esvaída que teñen as fotos e os retratos vellos.
Os primeiros doce poemas cos que empeza o libro son da autoría de Anisia Miranda e os vinte restantes de Xosé Neira Vilas. Teñen moitos aspectos en común, especialmente o contorno en que se moven e mesmo algúns tratamentos formais. Son poemas de estructuras moi sinxelas, relacionados directamente na súa forma coa literatura popular e cheos de ritmo e musicalidade; descritivos ás veces e intimistas outros, amosan o grande amor á terra dos autores e son quen de toca-las cordas máis sensibles dos lectores e das lectoras. Salienta de xeito especial a constante presencia do medio natural do noso país, relacionando os seus elementos, especialmente no caso dos poemas de Neira Vilas, con asuntos de fondo contido social, como a igualdade, a liberdade, a emigración, o traballo, etc. Discorren polos poemas do libro animais como a ra, o cabalo, os grilos, as bolboretas ou a xoaniña; e outros elementos da natureza como o río, a chuvia, o sol, o carreiro, os espantallos ou as árbores. Describense, cun léxico moi rico e preciso, intensas sensacións que son lamentablemente alleas en xeral ós rapaces e rapazas do medio máis urbano.
Este libro aborda o mundo rural, enxergado dende unha perspectiva crítica e de superación de atrasos e eivas históricas. A violencia, os prexuízos e a miseria están presentes nun mundo para o que o autor reclama conciencia colectiva e solidariedade a traves dun estilo narrativo caracterizado polo seu poder expresivo e a sua eficacia comunicativa.
Nacido a fins de 1928 na aldea de Gres (Vila de Cruces, Pontevedra) e residente en Cuba desde 1961, Xosé Neira Vilas é un dos narradores contemporáneos de maior éxito nas nosas letras, sobre todo a través de volumes emblemáticos como Memorias dun neno labrego, Cartas a Lelo, Aqueles anos do Moncho (número 12 na nosa colección), Remuiño de sombras ou Tempo Novo. Partindo dun consciente proxecto de tradicionalismo narrativo, Neira Vilas mostra unha constante preocupación por transmitirnos a súa vivencia e mais a súa visión da Galicia interior e da Galicia emigrante, contempladas en moitas ocasións desde os ollos dun neno/adolescente. Toda esta perspectiva xorde nítida para o lector da selección de relatos que constitúe Contos de tres mundos: unha ollada comprometida co país e mais coas xentes que o habitan, amparada sempre desde unha prosa de pulso firme e certeiro.
