Amaia Iturbide

Lore Mutuak eta Tuaren ezkontzak [Flores mudas y las bodas de la saliva] ha sido elaborado durante un largo periodo de tiempo que se fecha entre 1995 y 2003, ocho años de trabajo que dan fin a once años de silencio en la expresion poetica: representa la culminacion de un trabajo en la escritura poetica de Amaia Iturbide. Aqui se condensan algunas de las lineas que se propuso al comienzo de su carrera como escritora a la vez que se desarrollan nuevas formas de composicion y de superacion de elementos menos atractivos para la actualidad historica de la autora. En mas de un aspecto, la obra comparte con las obras anteriores puntos de contacto, pero ensancha la vision y trabaja de mejor forma la coherencia en la composicion. De la misma manera, existen nuevos caminos que se proponen como forma de evolucion posterior, como la tendencia al surrealismo. El desarrollo estetico y cultural toma mayor alcance en este poemario en el que, junto a las lineas de trabajo de la poesia tradicional representada en el bersolari Kaxkaxuri y la poesia vasca Lauaxeta, Aresti, Lekuona, Gandiaga, se ensancha el dialogo con el arte, con las citas a la pintura de Ameztoi o de Jesus Mari Lazkano.

Paisaia batetik hartutako tulipa:uda minaren masailabihotzaren mihia,kopa eta ezkila.Bizimin, bizimindesiraren malkoa:itua jo ondorengoa. Bihotz damua:gereziondoa,batere alerik bakoa.

BISITALDIA: Zabaldu zen liburuaren azal hegala.Tartean teilakatzeak, lekualdaketakalfabeto kriptiko baten transkribaketaketa gutxieneko zerbitzuen isil-apetakhitzak zein esaldiak janzteko plaketakhontz kubista bati dagozkionak.Bela bat izan zen leihoaren ordezko apala.Itxi zen liburuaren atzeko azala.Bisitalditik atera baino lehen,gurutzegrama-begizta bat jaso nuen, horixe baita nire bidea eta zortea,ezerezaren leize sakoneanez erortzeko gertatu baitzaizkit ezkongaibegi aurreko amarrua eta lorea.

"Ispiluen arteko zirriborroak"eleberri laburrak diktadura argentinarraz dihardu. Izenburuari dagokionean, Argentina beti distirari atxikita egon da, hortik ispiluak, baina diktadurak eragindako sarraski giroa dela-eta, mate kolorera jaitsi zen, hortik zirriborroena. Dialektika horretan garatzen da eleberri hau, ikusten denaren eta ikusezintasunaren artean, aurkiaren eta ifrentzuaren artean. Helburua biktimen ondoan jartzea izan da, biktimei ahotsa ematea, beraz, desagertuenganako eta hauen senideenganako hurbilketa dago. Pertsonaia nagusiak Nagore Larralde du izena. Arretaz eta tentuz mugitzen da errealitatearen eszenatoki desberdinetan zehar. Leku nagusia Kafe Antzokia da, non jendea bere burua psikoanalizatzen aritzen baita tangoen artean. Fikziozko pertsonaiekin batera hezur-haragizko pertsonak ere badaude, zapalketa argentinarra zuzenki sufritu dutenak. Modu honetan narrazioari sinesgarritasuna eman nahi izan zaio. Fikziozko pertsonaiekin joko literarioak harilkatzen dira, modu horretan heteronimia sortuz. Testuak hainbat sinbolo daramatza errealitatearen ifrentzua aztertu ahal izateko. Honetaz gain, ilustrazioak daude testuarekin bat eginez. Gauza bera gertatzen da poemekin, errealitate anker haren ispiluak direnak.

ZERUMUGAN BEZALAGainezka egiten duen hodeia(surrealismo-gaindosia ihes-puntuan)eta azpianharrizko lauza(bertatik bertarako egunerokotasuna,behekoa eta barrukoa).Erdiansorbalden gainean kaleak daramatzaneskuoihal espresionista,erakusleiho batetik bestera doanaeta zerrenda baliogabetua dena.Zeta basatiz egindako pintzelkada.Hunkitu, jantzi eta murtxikatzen nauenespazio zunda.

Gure poeten artean agertu beharrekotzat har dezakegu eguzkia, agertu errazekotzat bainoago. Eguzkiak, ilargiaren labe bereko opil horrek, balio neurtezina dauka poeta errotsuentzat. Poeta errotsuengan tradizio eta herri jakintzaren lekua eguzkiak berak beteko luke eta eskutik eskura doan eguzki amandrea, poeta berarekin batera, bitartekari izenda genezake, arnasa luzeko poeta emaileok, Joxean Artze, Bitoriano Gandiaga eta Xabier Lete, ez baitaukate eguzkia saltzeko. Eguzkiaren bidezko gizatasuna herrigintzaren sinonimo sekulakotuz, hiru bidaiari fidelok, hainbestean egon litezkeen horietarikoak ez poetok, egiazko eta bakantzat jo daitezkeen hiru poeta errotsuok euren hitza azalduko digute, noiz herdoil noiz urre eta euren poetika bertaratuko: airera eta harira doana (Joxean Artzerena), lur eta harri dena (Bitoriano Gandiagarena) eta suaren eta gariaren ingurukoa (Xabier Leterena).

Profil hitz polisemikoa albotik ikusitako gorputzaz edota pertsona zein pertsonaia baten ezaugarriez aritzeaz gain, arte, teknologia eta geometriari, gizarte zein hizkuntza gaiei lotuta dago. Muga hitzari dagokionez, poema liburu honetan denetariko mugak (mugarriak, mugaldeak, zerumugak, lerroak) eta mugako egoerak agertzen dira. Bestaldetik, muga kontzeptu filosofiko konplexu horietariko bat dugu, artea ulertzeko ezinbestekoa. Ezpatatik tenplatutako altzairuzko ametsa ateratzen da emaro-emaro, gezitik, bizitzaren soldadu izan nahi duen giza irudia, maskaratik, zutargi gisara biderkatutako gazteluko zaindaria, ezkututik, trostan dabilen bihotza, aiztotik, ezpain erabakiorra. Eta eguneroko zurezko koilaratik, ahoari egokitutako metal zaporeko bakardadea.

Saiakera honen sarrera gisako lehenengo atalak J.M. Lekuonaren bizitzaren eta lanaren arteko uztarketaz dihardu; bigarren atalean, olerkari oiartzuarraren aurreneko poema liburuaz eginiko ikerketa aurki dezake irakurleak; hirugarrenean, Ilargiaren eskolan fresko barrokotzat eta Mimodramak eta ikonoak artisau lan enblematikotzat hartu izan ditugu, hurrenez hurren. Zatiak zati eta egileak egile, Leiho oihalen mugetan elkarlanaren emaitza osoa dela aitortu beharrean gaude.

Batetik, hitza sarritan higatuta edo manipulatuta dagoelako eta, bestetik, hitza batzuetan nahikoa ezdelako idatzi dut poema liburu hau, hori dela-eta hitzen isiltasuna entzuten aritu naiz eta isiltasunez betetako egoerei heldu diet. Horretarako irudi, kolore eta sinboloen bidea egokia suertatu zait.Zenbait bertso idazteko garaian bizi-esperientzietatik abiatu naiz. Denborak eta oroimenak utzitakoaztarnak zein arrakalak ere aurki daitezke liburuan zehar.Hor dago bihotza dike lehorrean,gontzak zuztarretik ateratako atea,ozta-ozta arnasa hartzen duen harri-lubeta.Kontainer margotua ere badela esango luke baten batek,uretan behera doan zerbaitenbalatzeko paperean bilduta.Begirada itsua da frontoi bateko paretaren kontra,hainbeste dragatzeagatik eta hainbeste zubi zeharkatzeagatikjadanik hanka nekatuak dauzkana.Nahiz eta azkenetan egon,kostazainarena egiten dihardu.

Izarra bezain urrun eta eraztuna bezain hurbil, baina beti harrigarriaren atalasean, hortxe dago ipuina. Errituz zipriztindutako kutxatila, esku sotilak idatzitako eskuizkribua, kometa bat, erretinan eztanda egiten duen txinparta, gauza bitxien taupada, horixe da ipuina. Ipuinak bidaia txartelaren zehaztasuna izan behar du, trapezio-harien eta errailen patu-zentzua, lore arraroaren pozoia, odol tanta baten misterioa, filmaren distira, karta partiden bidegurutzea, harribitxien imana. Xehetasun guzti hauek harrapatzeko ipuinlariak barrutik esploratzailez jantzi beharra dauka, ipuinak bidaiarik luzeenak izaten baitira.