Libros de Literatura en euskera, página 23 de 582

La cordada formada por Felix y Alberto Iñurrategi ha sido singular dentro del montañismo vasco: un vínculo sólido, un compromiso real y leal hacia los compañeros de cordada y hacía quienes les han acompañado en su trayectoria, una mirada global que ha sabido entender la montaña en toda su extension. Para ellos lo importante no ha sido solo la cumbre, sino el modo de aproximarse y abordar la montaña, el propio camino, jalonado por pueblos y las gentes que viven en ellos. Tras alcanzar la cima del Gasherbrum II, su duodecimo ochomil., en el descenso, Felix perdio la vida. OMañana tambien amanecera", solia decir Felix, y quiza fue esa forma de ver la vida lo que hizo que el pulso reviviera y que hoy siga vivo a traves de la Fundacion Baltistan. Creada tras la muerte de Felix, busca en alturas mas humildes cumbres mucho mas complicadas, como procurar mejorar la forma de vida de los habitantes del valle de Hushe.

Sara Aldamarren gurasoak, Varna eta Alrim, hilak izan dira Hudauran. Hiltzaileak Sara preso hartzen du Nazarren esklabu bezala saltzeko. Sara haurdun dago eta gudu baten ondoren bere alaba Nora jaiotzen da. Maari jainkosaren mesede bat jasota, bi hilabete baino gehixeagoan Nora hamazazpi urteko neska baten itxura eta garapen fisikoa izatera iristen da. Agharameko guduaren ondoren iragarpen bat jasotzen du, bere patua bezala ikusten duena eta patu hori jarraituko du.

Gaztetan, Deustuko Unibertsitateko ikaslea zela, ikerketa bat egiten ibili zen nobelako protagonista, baserritarrak joan ohi diren diskoteketan ze ohitura zeuden eta horrek maiorazkoak mutilzahar geratzearekin zerikusirik ba ote zuen. Aldi berean, frankismoari kontra egiteko, Erakundean ere sartu zen, harik eta, atxiloaldi batean jasotako pasadaren ondoren, borroka-gogoak joan eta Iparraldera ihes egin zuen arte. Urteak pasata, jubilaziotik gertu dagoen Soziologiako irakasle dibortziatua dela, Alderdiaren gonbidapena jasoko du Lehendakarigai izateko, baina, politikariek falta ohi duten xarma moduko bat aitortzen dioten arren, bere iragana nola edo hala apaindu beharra ere gogorarazten diote. Olgetan-benetan, gai larriak arintasunez eta serioak umorez lantzeko dohain aparta erakusten du Joxean Agirrek, beste behin, irakurlea harritzeko gaitasunarekin batera luma airos eta jostariz daramala Zuberoako dantzalekuetatik Nafarroakoetara, Francoren azken salbuespen-egoeratik gaur egungo politika gatzgabera.

Izuaren lurraldean itsu baten makuluak ez du ezertarako balio, han ez baitago zorurik . Nobelaren abiapuntua: Omega marka bat (pasaporte baten sinaduran) eta aieru baten indarrez nabarmenduko den irudi bat (bi txori mokoka zeru mugetan). Pasaporte-mehatxuaren hartzailea, talde mafioso baten barruan gainbehera etorritako gizon eroria, izen askoren atzean mozorrotu dena: Marcel, Cerdan, Osorio Zein ote pasaportearen igorlea? Zein dago Omega markaren atzean? [] Nobela modernoaren heroi hunkigarrienak pertsonaia arrunt, xume eta anbiguoak izan dira. Haien heroitasuna norbere baitan azterka bildutako bizi-pusketak lerrotzera mugatu ohi da. Izan ere, jasanezina zaigu taxurik eta zentzurik gabeko bizitza: fikzioaren zedarrietan eraiki beharra dago bizitza. Are gehiago, nobela honetan gertatzen den modura, narratzaileak porrotaren arrazoiak ere ezagutzen ez dituelarik. Hala ere, badaki zerbait, alegia, nondik datorren ez dakien pasaporte hori eskaintzen zaionean, bereak egin duela. Aurrerantzean, atsedenik gabeko oroimenaren azterketa urduria baino ez zaio geldituko. Helburua ez da, dagoeneko, ihes egitea, baizik eta ezerezaren atari huts ez bilakatzea heriotza. Horixe da nobela honetako protagonistari geratzen zaion heroitasun mixerablea. Bere buruarekiko kontu-garbitzea luke garaipen, erredentzio badaezpadakoa.Iñaki Aldekoa

Argitasunez beteriko liburua idatzi du Aritz Gorrotxategik, izenburuak berak iradokitzen duen moduan. Itsasoak, beroak, aisiak eta Mediterraneoko paisaiek leku nabarmena betetzen dute bertako poemetan, baina ez dira horiek gai bakarrak. Poeta kutunei egindako omenaldiak ere badira: Cesare Paveseri eta Antonio Machadori, besteak beste, baita adiskidetasunari egindako gorazarreak eta gure mundutik joandako pertsona maitatuei eskainitako oroitzapenak ere. Guztia, hitzaren doitasuna eta erritmoaren musikaltasuna mimatzen dituen espresio zainduaren bidez adierazia.

Lester Ballard izaki ustela da. Bere infernurako bidea da hau. Ez da esperantzarik Tennesseeko baso goibeletan.

Argi zirrinta agertzen da Santa Klara uhartearen gibelean. Eguzki izpiek ezpatak dirudite. Hodei arrastorik ez zeruan. Inor pasalekuan. Inor hondartzan. Donostiarrak lo daude oraindik. Itsasgora. Sudur aitzinera heldu zait ura, probokatzaile. Zipriztinek masailak bustitzen dizkidate. Anttonenak ere bai, eta horrek alaitzen du haurtxoa. Salto txikiak obratzen ditu nire besoaren zuloan. Handiak berriz, zutitu eta uretara sartzen naizenean. Ez dut inoiz hain alegera ikusi. Lehen aldia da hondartzara eramaten dudala. Horregatik. Belaunetaraino daukat ura. Haizea baino aise hotzagoa den arren, jadaneko ez dut ezer sentitzen. Kresalaren usaina kulunkagarria zait. Sabela bustia. Ez du balio aurrerago joatea. Itsasoan hogeita hamar metrotara sartua naiz jadanik. Anttonen irriak eten dira. Hurbilegi deritzo urari. Asaldatzen hasi da. Niregana itzultzen da, begi beldurtiz. Ama ahoskatzen du berriz, erreguka. Baina nik, erraten didanari elkor, ahal bezain urrun botatzen dut semea. Irakurleak denetariko istorioak kontatzen dituzten hamalau ipuin aurkituko ditu liburu honetan. Batzuk mundu distopiko batean kokatuak direlarik, beste batzuk umorez josiak dira. Orokorrean, mugarik ezagutzen ez duen irudimen aberats baten emaitzak dira.

GAZTE GUARDIA errepublikaren bezperetan konpromiso politiko eta soziala hartu zuen belaunaldi hartako gazte baten bizitka kontatzen du.

Amez dihardute, nondik edo handik, liburu hau osatzen duten hogeita bat narrazioek. Amei buruz, alegia. Baina baita ama izateko edo ez izateko asmo eta pultsioez. Edo ama izateko edo ez izateko modu askotarikoez, kontraesankorrez. Eta ama izateak edo ez izateak berekin dakarrenaz, edo berekin daramanaz, kasu batean zein bestean akaso betiko

Errusiako bere garaiko gizartearen erretratu ezin finagoak egiteagatik nabarmendu zen Anton Txekhov, baina, klasiko handien marka betez, nonahiko eta noiznahiko irakurleek topatzen dituzte haren orrietan identifikatzeko moduko pertsonaiak, ezaugarriak, egoerak halako moldez non ipuingintza modernoaren aita eta maisutzat aitortzen den aho batez. Umoretsuak dira itxura batean Txekhoven istorio gehienak: gizakion makurkeriaren bizkar irri eginarazten duten ipuin jostari eta arinak; barnerago sartuz, ordea, guztiz trebea da gizon-emakumeon saminak agertzen ere, eta sentimendu sakonez salatzen ditu injustiziaren menpe sufritzen dutenen minak.

Martin sorterrira itzuli da. Behartuta joan zen eta behartuta itzuli da, amaren hiletetara. Joan zenean bizitza oso bat utzi zuen herrian, urte askotako une on eta txarrak, azken aldikoak oso txarrak. Ez ditu ahaztuak, ezin du, baina iraganaren itzaletan

Joyceren lehen maisu-lana da Dublindarrak. Ez da ipuin-bilduma soila, hamabost ipuin soltezosatua; batasuna duen liburua baizik. Ipuinak ez dira hiriko estanpa edo hiritarren karikaturabatzuk: azaleko itxuraren atzean karga osagarri eta aberasgarri da. Batek beste baten oihartzunegiten du. Hasieratik amaieraraino irakurri eta gero, nabarmen ageri dira liburuaren osotasunaeta zatiek elkarrekin duten harremana. Ordena kronologiko bat ere jarraitzen dute kontakizunek:haurtzaroko istorioak, nerabezarokoak, helduarokoak eta Dublingo bizitza publikokoak.Dublindarrak liburuan dago Hiria, kontakizunen euskarri eta magal, bere izen propio etaguzti. Eta, hirian, hiritarrak, horiek ere beren izen propioekin. Gizarte oso bat. Hain zuzen ere,Joycek salatu nahi zuen gizarte indargabetu, paralizatu eta ohiturei lotu huraxe. Joycek jendearrunt horren egunerokotasunaren akta jasotzen du ahalik eta objektibotasun handienaz, berakikusten duen bezala, eta haien jokabidearen juzkurik egin gabe.Irene Aldasorok Euskadi Saria jaso zuen 2000n, liburu honen itzulpenagatik

Poesia-liburu berri bat dakarkigu Joan Mari Irigoienek: ÓSorgin-argien ehizan". Bidaia-kaier baten antzera, Kanariar irletako txokoen tituluak ematen dizkie poemei, baina mamiak ez du hainbesteko zerikusirik hango bazterrekin; izan ere, egileak bere sakoneko kezkak dakarzkigu olerki-itxurapean. Batetik, liburuaren lehen partean, poema sozialak dei ditzakegunak datoz: gerraren eta inperialismoaren arbuioa, injustizia guztien salaketa, handikien kontrako aldarria. Bestetik, bigarren partean, poesia espiritualagoari egiten dio bidea, eta goranahi horren isla da hirugarrengo partea ere, Leiren kokaturikoa eta argitasunezko esperientzia bat kontatzen duena.

Bizi bete dago bizitza antologia poetikoa da, eta hari nagusia bizitza bera da. Hizkuntza erraz batez deskribatzen ditu bizitzako esperientziek eragin dizkioten eta eragiten dizkioten sentimenduak eta emozioak; haurtzaroko sorreratik eta oroitzapenetatik, hainbat pertsonaren hitz eta begiradetatik, maitasun eta desamodioetatik, bizitzatik eta heriotzatik, bidaietatikBere poemak naturaren edertasunaz bustita daude, mistizismo eta transzendentzia ukitu batekin, bizitasun handiz hornituak.

Poeta hirira doa trenez. Artasoro bat ikusi du bultzi-leihotik. Ederrenean dago arto-saila. Berde. Baina poetari arto musker etorri zaio burura eta ez arto berde. (...). Bestalde, eguzkia bete-betean baita, poetak beste jauzi bat ere egin du, natura urrez jantzia ikusi baitu. Soroan zut eta bero galgatan ari den nekazariak, aldiz, gizandi bat dirudi bere gorputzak egiten duen itzalaren eraginez. Trenetik ikusten diren bazterrek, berriz, gurarizko aberriaren nostalgia eragiten diote poetari. Lizardiren ahaleginak munduaren ikuskera ugaritu nahi luke eta poesia egiteko darabilen hizkuntza berrituz duindu, duinduz aberastu. Horren atzetik dabil poeta, jakite-hegoek igotako hizkera poetiko baten bila: bere ahotsa grabatu nahi luke, zizelak harrian nola, hitzezko moldean. Euskarak eman duen poema liburu ederrenen artean eder, Lizardiren Bihotz-begietan da eragin handiena izan duen obra euskal poesian: ia mende osoa pasatu da argitaratu zenetik (1932) eta ordutik honako euskal poesia ezin da ulertu Lizardi gabe.

Maryse Condek haurtzaroan eta nerabezaroan izan zuen kanbiamenduaren kronika ernagarria da Bihotza negar eta irri (Ene haurtzaroko istorio egiazkoak): 17 kontakizun labur, bakoitza gertakari baten inguruan apailatua, baina guziak hari mehe ia ikusezin batez josiak, zeinak betiere zalu eramanen baitu irakurlea kontakizunak ikimiliklik irenstera, axaletik irakurriz, edo mauska-mauska hausnartzera, soseguz leituz. Orotan planteatzen zaigu gogoetarako gai bat gutienez, maistraki testuingurutua gertakariaren ibili xehe bezain airosaren musika-doinuan.

Landak eta Marxen burua, makilak eta Iruñeko Gaztelu Plaza, ZIUa eta Louise Michel, 1998ko Gabonak Lisboan, Dragoien batailoia Intxortan. Liburutegiak konpartitzen dituztenak, greba orokorreko egunetatik ahots apurtuekin itzultzen direnak, depilatu gabe sexuaz gozatzen dutenak. Gerra Hotza eta Zizur Nagusia, Ford Escort Nomade gorri purpura eta Audi A4 zuria. Egunerokoaren detaileari erreparatzen dio Hedoi Etxarteren hirugarren poema liburuak.

.

Antzerkia du amets Carmenek, eta egin ahalak egiteko prest dago bere ametse bete dadin. Eskuratu berri duen beka eskutan, Bilbo utzi eta badoa Madrila. Han antzerki mundu distirantean murgiltzen da, aurreko bizitzari bizkar emanez. Hark, ordea, bere ordaina gogoraraziko dio telefono dei bat jasotzen duenenan.

Uharte sekretu batean edo loriazko hiriren batean dagoen altxorraren bila doazen abentureroen espiritu euforikoaz, horrela abiatzen da Irati Jimenez saiakera liluragarri eta ezohiko honetan literaturaren lurraldeetan barna, Harkaitz Canoren Neguko Zirkua ipuin-bilduman dagoen ezkutuko eleberriaren bila, literatura maite duten irakurle guztien gozamenerako. Intrigazko nobela baten gisara proposatutako analisi literarioa daukazue esku artean, gure ipuingintza garaikidean mugarri den liburu baten eta egile baten literaturaren bihotzera egindako bidaia harrigarria. Ogia eta zirkua honetan literaturaren ezagutza sakona islatzen duen akrobazia miresgarria egin du Jimenezek, bere narratibazko lanetan erakutsitako estilo oparo eta dotoreari uko egin gabe. Emaitza, euskal literaturak eman duen saiakera literariorik berezienetakoa duzue, irakurleak liburu batekin, liburu horretan dagoen liburuarekin eta literaturarekin berarekin maitemintzeko modukoa.