Novedades del último mes en libros de Literatura en euskera

Urtetan zehar egindako gogoetak, apunteak eta burutazioak bildu ditu Karmele Jaiok, hiztegi baten moduan antolatutako liburu honetan. Umetako oroitzapenak, lagunen pasadizoak, kalean ikusitako eszenak, libururen bateko aipuak, aforismo gisako esaldi laburrak, poema moduko pasarteak Era askotako gaiak eta idazmoldeak landu ditu egileak, arintasuna eta sakontasuna ederki konbinatzen dituen idazkera hurbil batean.

100 urte bete ditu Xabiertxo liburuak. Edizio berri honetan, lehenengo argitalpenaren erreplikaz gain, Iratxe Retolazaren hitzostea ere topatuko du irakurleak, hainbat ertz jorratzen dituena, iragana eta oraina elkarrizketan jarriz. Mugimendu eta proiektu kultural integral baten emaitza izan zen Xabiertxo, mundua euskaratik eta euskal kulturatik eraikitzeko norabide partekatu bat zuena eta identitate kulturala elikatzeko askotariko geruzak zituena. Nori, nola eta nondik mintzo zen Xabiertxo? Nori, nola eta nondik mintzo gara gu? Atzera begira jarri nahi dugu, aurrera egiten lagunduko digulakoan.

Azken urteotan Toureren sagan zentratuta egon ondoren, guztiz bestelako nobela beltza dakarkigu oraingo honetan Jon Arretxek. Hiri handietako lunpen guneak alde batera utzita, egileak fabulatu duen trama berria bera bizi izandako hiru herrietan garatuko da: Basaurin, Gasteizen eta Arbizun. Eta etorkin, etxegabe, prostituta edo bestelako biztanle zaurgarrien ordez, negozio aitorrezinetan diharduten bertoko aberats eskrupulugabeek hartuko dute protagonismoa.Arbizuko hestebete-lantegi batean gertatzen den txistor lapurreta misteriotsua da abiapuntua, eta hortik aurrera umore klabean idatzitako trama beltza dator, oso beltza, erritmo bizikoa, elkarrizketa ugarikoa, tarantinoar estetikakoa.Txerriak eta loreak ezohiko nobela da, laburra eta pertsonaia bereziez hornitua: Zuriñe Ruiz de Gordoa gasteiztar mandatugile bitxia, Gabriel Abrisketa basauriar enpresari ustela, Fermin Bakaikoa arbizuar txistorgile iluna... Harridura, dibertimendua eta ustekabeak ziurtatuta daude.

Zirtak su eleberri historikoa da, egiazko gertakizun batean oinarritua, protagonista egiazko pertsonaia bat delarik: Egeria, mendebaldeko lehenbiziko emakume bidaiaria eta idazlea. Guregana heldu den bere testutik abiatuta, Ibilbidea liburutik alegia, Testu Zaharrak argitaletxeak argitaratua eta Maite Lopez Las Herasek euskaratua, IV. mendeko emakumearen bidaia luzea kontatzen da, Gallaeciatik Lur Santuraino. Ibilbidean zehar protagonistak biziko dituen gorabehera anitzak agertuko dira, orduko testuinguru berezian eta nahasian kokaturik, Erromatar Inperioaren gainbeheran eta Kristautasunaren hastapenetan, hain zuzen.

Zer konta daiteke oraindik Adimen Artifizialak aurrez jakin ezin duena? Galdera horri heltzeko, Markos Zapiainek bere azken lana plazaratu du: Laikotasunaren aldeko panfletoa. Autobiografia moduan antolatuta, egilearen bizipenak eta irakurketak elkartu ditu, konpromiso intelektual eta pertsonal baten testigantza eskaintzeko.

Poesiaren betidaniko gai zenbait eta Karlos Linazasororen obran ohikoak direnak topatuko ditu irakurleak liburu honetan: maitasuna, denbora, natura, existentzia bera, malenkonia... Hori dena eta gehiago, hizkuntza nahieran darabilen estilo laxo bezain landu batekin, batzuetan klasiko (sonetoak sartuz, adibidez) eta besteetan aske eta berritzaile.Kutxa Fundazioa Irun Literatura Saria.

Ehun urte beteko dira azaro honetan Jon Mirande Aipharshoro euskal idazlea Parisen jaio zela. Data ezin egokiagoa idazle horren obra nahiz bizitza errebisatzeko. Idazle konkretu baten ingurukoa izateaz gain, ordea, literaturaren inguruko hausnarketa sakon eta zabala eskaintzen duen liburua da Zer egin Miranderekin?. Liburuak hiru testu nagusi jasotzen ditu, hiru izen kontrastatuk idatziak, bakoitzak Jon Mirande euskal idazlearen eta haren obraren ikuspegi propioa eskainiz.

Yeongye emazte zintzo, ohiko eta xarmarik gabe bat da, gau batez, senarraren ezusterako, hozkailuan duten haragi guztia botatzen duena, barazkijale bihurtzeko. Hortik aurrera, beste hainbat erabaki hartuko ditu bizitzan, zirt-zart, bere familia inarrosi eta noraezean utziko dutenak. Istorio bitxi bezain misteriotsua, azpian gure zibilizazio osoaren oinarriak kolokan jartzera datorrena.

Ahizpa baten haurdunaldiaren eguneroko oharrak idazten ditu beste ahizpa gazteago batek. Eskema horren bitartez aztertzen ditu Yoko Ogawak gorputzaren eta barne bizitzaren arteko mugak: usainak, goragaleak, haurraren irudia, oroitzapenak eta obsesioak elkar nahasten diren unibertso intimo eta kezkagarri batean.Egunerokotasunaren xehetasun txikien atzean, irakurleak itolarri gozo bat sumatuko du, isiltasunaren eta zaintzaren arteko tentsio sotila.Haurdunaldi oharrak eguneroko formal baten eran idatzia dator eta kontakizun hipnotikoa da, Ogawaren prosa garden eta zehatzaren adibide bikaina. Egunerokoaren idazkera hotzak eta deskribapenek barneko une ikaragarriak iradokitzen dituzte, errukia eta harrotasuna, bizitza eta desegitea elkarri josiz. Irakurlea pixkanaka harrapatzen duen kontakizun honek haurdunaldiaren esperientzia unibertsala muturreraino eramaten du, misterio eta zaurgarritasun bihurtzeraino.

Mirande nazia. Mirande poeta miragarria. Mirande pederasta. Mirande euskal literaturaren berritzailea Prisma asko ditu Jon Mirande idazle paristarraren figurak, eta guztiei heltzen die egileak bere ikerketa lan honetan, azken urteetan haren biografiaz osatu diren informazioak bilduz eta bere ikerketan deskubritu dituen lan ineditoak ere zabalduz.

Emakume baten mundualdi latzaren kontaketa lehen pertsonan; kastitate-gerrikoa senar jeloskorren emazteentzat; maitemindutako gazte batzuen amaiera tristea; ama baten istorioa, hazama ere badena, izurrite garaian; agintea eta ospea lortzeko liskarrak; ezinezko maitasuna; sorgin garaietako inkisiziozko paranoia; dirua eta igoera soziala eskuratzeko obsesioa; indiano baten abenturak etxetik urrun; hainbeste emakumeren eguneroko bizitza; emakume kirolari baten borroka bere helburua lortzeko; teknologia berrienganako itsukeria; arrakastagatik dena uzten duen pertsonaren bakardadea; kontatu ziguten gezur handi huraAHOTSAK, hamabost narrazio labur, istorioak kontatzeko hamabost modu ezberdin, meditatzera, sentitzera, barre egitera garamatzatenak, Toti Martinez de Lezearen maistratasun literarioari esker, eta, beste behin ere, bere errealitate eta fantasiazko mundu berezian murgiltzen gaituztenak. Hor gozatzen dute gehiena bere irakurleek.AHOTSAK, hamabost narrazio labur, istorioak kontatzeko hamabost modu ezberdin, meditatzera, sentitzera, barre egitera garamatzatenak, Toti Martinez de Lezearen maistratasun literarioari esker, eta, beste behin ere, bere errealitate eta fantasiazko mundu berezian murgiltzen gaituztenak. Hor gozatzen dute gehiena bere irakurleek.

Haurtzaroaren begiradatik idatzita, Terraza debekatuak 1940ko hamarkadako Fezeko etxe tradizional baten barrura garamatza. Emakumeen egunerokoa patioen, korridoreen eta, batez ere, teilatuko terraza misteriotsuaren inguruan antolatzen da. Fatima Mernissik, orduko neska kementsuak, galdera eta jakin-min etengabez azaleratzen ditu etxeko arauak, istorioak eta isilpeko ametsak; eta espazio horiek, itxuraz itxiak, bihurtzen dira askatasunaren eta debekuaren arteko gatazkaren eszenatoki bizi-bizi.Memoria, umorea eta zorroztasuna uztartuz, Mernissik harreman sare konplexu eta goxo bat ehuntzen du, non emakumeek mugak eta arauak hausteko estrategiak asmatu bitartean indarra eta elkartasuna aurkitzen duten. Kontakizun laburrez osatutako kontakizun honek, eguneroko xehetasun txikietan oinarrituta, musulman herri baten tradizioaren barrunbeak modu argigarriz zabaltzen ditu, eta, irakurlea lekuko, desira, irudimena eta adorea bihurtzen dira itxialdiaren benetako kontrapisu. Literatura unibertsal bihurtu den istorio baten aurrean gaude: askatasunaren bila hazten ari den ahots baten jaiotza.

Beti esan izan da gai nagusi bi daudela literaturan: maitasuna eta heriotza. Iritzi zabaldua da,

Angela zen herrian, familia zintzo eta tradizional hartan. Gazte zela egin zuen bertatik ihes, ito beharrean, eta Angel bihurtu zen hiri handian, etxekoengandik urrun. Zahartzaroan, baina, osasun makalak herrira eta familiaren abarora itzularaziko dute, bai eta Angela izatera ere. Transexualitatea eta zahartzaroa elkarrekin gurutzaturik, eleberri delikatu baina entretenigarri batean. Irun Hiriko Kutxa Eleberri Saria