Novedades del último mes en libros de Literatura en euskera

1937-1943 urteetara garamatza Katixa Agirreren nobela berriak. Garai latzak. Espainiako gerra aurrena, eta horren segidan II. Mundu Gerra: ehunka mila gizon lubakietan, itsasoan nahiz airean elkar hiltzen, baina hau ez da gizonen gerra-kontakizun ohikoa, sasoi ilun hartan bere bizia jokatuz beste askorenak salbatu zituzten emakume ausart batzuei buruzkoa baizik. Izan ere, Euskadin gerra galdua zelarik, kartzela eta kontzentrazio-esparruetan preso zeuzkaten senar eta nebei bisitan hasi ziren eleberri honetako protagonistak; espetxera mezu klandestinoak sartzen eta handik ateratzen segitu zuten gero, eta hortik abiatuta espioitza-sare zabal bat eratu zuten, erregimen frankistaren eta haren aliatu aleman eta italiarren xehetasunak ematen zizkiena alaitu frantses eta britainiarrei. Horra, Alava sarea zer izan zen. Garai zirraragarri batean kokaturiko eleberri historikoa ondu du egileak, misteriozko thrillerraren teknikaz osatua eta irakurleari keinu egiten dioten hainbat jolasez aberastua. Irakurketaren plazer hutsa, zure zain.

Enarak: Bernardo Atxaga reflexiona sobre violencia, destino y memoria en este relato en euskera. Una obra conmovedora sobre dar testimonio cuando otros ya no pueden.

Egungo nobela bat egungo gazteriaz, milurte berriarekin bateratsu jaiotakoen Z belaunaldiaz: haien musika eta solasak, haien amodio eta denbora-pasak, haien beldurrak eta ametsak, haien parrandak eta manifak. Iniziazio-nobela bat ondu du Julen Apellak Augustin Zubikarai bekaren laguntzaz idatzitako bere estreinako narratiba-lanean, adiskide-talde bateko kideen ibilerak kontatuz, asperdura noragabearen eta bizi-minaren eferbeszentzia artean mugitzen direnak tabernetan nahiz ikasle-pisuetan. Garai baten kronika eta lagunarte baten erretratua, umore eta drama ukituak konbinatuz hainbat gairi buruzko hausnarketa dakarrena: inozentziaren galera eta identitatearen eraikuntza, gaztaroaren bitalismoa eta helduaroko erronkekiko ezinegona.

Irudimenak bi aho ditu, gutxienez bi, zein baino zein hezeago. Arnas bihurtu ginen ibilera hartan, lurrari emanak, aireari emanak. Narrua huts, hats, ez narrats, narruari hats. Nola soinu baten bibrazioa, hezurretan. Nola sentsazio lipar hori bihurtzen den memoria zati bat. Nola animaliaren dardara heredatu dugun. Hazi baten antzera, indar horren guztiaren intentsitatean. Horrela biziraun dute hotsek. Horrela biziraungo gaituzte, hitzak barne, edozein eztarriko zintzurretan, paisaiako marketan, txorien kantuan, belarri-zuloetan, ahoen harreman erotikoan. Narrugorrik gorputzetik idatzitako liburua da, entzumenetik pentsatua, bizitzatik bibratua. Fisikoa, prekarioa, zaurgarria, transzendentala. Eta ibilian zentzu bat ehuntzen doa. Paisaia mota bat. Idazketak eratzen duen espazio sozialean.

Ipuin-liburu honetan ez dago mamurik, baina gauzak ez doaz guztiz ondo. Istorio hauetan egunerokotasun nahasia agertuko zaio irakurleari; elementu fantastikoek desitxuratuko dute errealitatea istant batean. Unibertso honetan, pertsonaia guztiak dira ongi etorriak: saguei higuina dien zientzia ikerlaria, estralurtar arrosak ezagutu dituen gaztea, Mexikoko presondegi batean agertutako dokumentu bitxiak aztertuko dituen euskalduna, tabernako bezeroen elkarrizketak nahigabe entzuten dituen zerbitzaria, erlikiak aurkitzen dituen emakume-santa boteretsua, auskalo zeretik iheska doan korrikalaria, eta mendeku bila dabilen emakume taldea.Zazpi kontakizunek osatzen dute Espekulazioak. Arrate Egañak, bere estilo garbi, arin eta zuzenez, eta irudimena bidelagun, ipuin-sorta bitxia bezain erakargarria aurkeztu digu. Ohiko bere fikzioa koska bat gehiago estutu du oraingoan.

Perdido, 1928. Caskey familia bananduta dago, Mary-Loveren eta Elinorren arteko tentsioen ondorioz. Hori aski ez dela, caskeytarrek bestelako krisi batzuei ere egin behar diete aurre: ekonomia amilduz eta harremanak mikaztuz doazen bitartean, zorigaiztoko zerbait dabil caskeytarren etxeko zokorik ilunenetan zelatan, eta zain dago, egonarriz eta gupidagabe, hurrengo biktima bere sare hilgarrian noiz eroriko

Labirintoan galduta dabiltzan pertsonaia ugari biltzen dituzte poemok. Minik gabe bizitzeko nahia. Bizipenak geureganatzeko eta argazki bihurtzeko egindako ahalegin antzuak. Norberaren "errelatoa", eta kolektiboa. Kontakizun bateratuaren porrota. Norberaren porrota. Artea eta sinesmenak helduleku gisa. Eguneroko bortitzaren hamaika aurpegi.Lur promestuairabaziko genuela egin ziguten zin aspaldi, geuk ere noizbehinka superheroiak izatearekin amesten genueneko hartan. Edota borrero psikopatak.Eta,orain,nori egingo diogu erreguETAren seme-alaba deserrituok?Mikel Urkixo

Josu Jimez Maia-ren haiku bilduma bat, memoria, galera eta barne-begiradaren inguruko poesia euskalduna.