Libros de Lingüística del euskera

Uno de los rasgos diferenciales del euskera, en comparación con las lenguas que lo rodean, es el de ser la única lengua viva preindoeuropea y aislada de Europa. Este hecho ha atraído el interes de numerosos investigadores algunos mas formados que otros y ha provocado que haya multitud de teorias y creencias relacionadas con el vasco y su origen. Muchos de esos trabajos y de las ideas que propagan, sin embargo, carecen de una base cientifica o rozan directamente la fantasia, por lo que es necesario desbrozar el terreno para colocar y defender el euskera como una lengua mas en el mundo; una lengua normal y corriente que hablan alrededor de setecientas cincuenta mil personas. Es ese el objetivo de esta obra que mito a mito, de un total de siete que incluyen la antiguedad de la lengua vasca y su rareza o su supuesta condicion de lengua intacta y dificil, revela la verdad que se esconde tras los telones favorables o empobrecedores de la leyenda, asumidos como ciertos por muchos hablantes. Desmitificar con datos, con buen humor, con un didactismo solvente es lo que logra Urtzi Reguero en estas paginas que entonan un canto de amor a la lengua materna a la vez que sirven como antidoto a los extremismos.

.

Euskal Herriko egoera soziolinguistikoari buruzko artikuluetan, ohiko baieztapena da Euskal Telebista funtsezkoa dela euskararen normalizaziorako, baina nekez eskaintzen da halako iritzi eta baieztapenei eusteko daturik. Hizkuntza gutxituen sustapenaz interesatu diren ikertzaileek ez dute arretarik ipini hedabideen rolean, eta arreta ipini dutenek ez diete hedabideei oso baliagarri iritzi hizkuntzaren normalizaziorako. Liburu honetan, Euskal Herriko kasuan ipintzen da arreta. Hedabideen normalizazio-eginkizunari buruzko oinarri teorikoetatik abiatuta, euskara biziberritzeko prozesuaren ikuspegi orokorra eskaintzen da, eta horren barruan Euskal Telebistak orain arte izan dituen betekizunei buruzko datuak biltzen dira, hiru alderdi bereiziz: euskararen corpusa, euskaren estatusa eta euskararen jabekuntza.

Jakin-minak zehazten du ikertzaileen lanaren norabidea. Dena delako gaiari buruz arazo bat aurkitzen da, galderak sorrarazten ditu eta erantzuna ematen zaie. Halaxe gorpuzten da zientzia, eta zientzien artean, hizkuntzalaritza. Zer da hizkuntza? Haur basatiek hizketan ikas dezateke? Gu al gara hitz egiteko gai diren animalia bakarrak? Txinpantzeek hizketan ikas dezakete? Xibarta baleek beti kantu bera kantatzen al dute? Arrazoia ote zuen Nelson Mandelak zioenean [inori] bere hizkuntzan hitz egiten badiozu, hori bere bihotzera joaten dela? Zergatik hiltzen dituzte Kanadan Lehen Nazioetako neskato eta emakumeak? Genozidioak ba al du zerikusirik hizkuntza eta kulturarekin? Ama hizkuntza galtzen al dute atzerrian adoptatutako haurrek? Gure barruko ahotsa hizketaldi bihur daiteke soinurik ahoskatu gabe? Hauexek dira irakurleak liburu honetan aurkituko dituen galderetako batzuk eta ikerkuntzak eman dizkien erantzunak. Ziur aski ez dira behin betiko erantzunak izango, baina irakurlearen jakin-mina hauspotuko dute beharbada.

Euskararen aztarnak Sardinian? argitaratu zuen liburu honen egileak 2017an, eta haren jarraipena eta osagarria da neurri batean esku arteko hau. Esan beharra dago Italiako iparraldeak Sardiniak baino lehenago piztu zuela zenbait ikerle euskaldunen arreta. Federiko Krutwigeuskaltzainak Aosta eta Piemonte aldeko toponimian aurkitu zituen izenkideak nabarmenduzituen Garaldea liburuan (1978), eta geroxeago hari berari tiratu zion Bernardo Estornes LasakAuñamendi Entziklopedian.Baina harrezkero ez euskaldunek ez atzerritarrek, inork ez dio gaiari orain arte heldu. Obrahonetan Elexpuruk, Sardiniako ikerketak eskaini dion esperientziaz baliatuta, Korsikan,Frantziako eta Suitzako Alpeetan eta Italiako penintsula osoan jarri ditu begiak. Harrigarriakdira toponimian aurkitu daitezkeen kidetasunak, hirurehun bat leku-izen berdin eta mila etalaurehun antzeko, Italia ipar-mendebaldean ematen delarik dentsitaterik handiena, Piemonte,Aosta, Lonbardia eta Ligurian, antzinatean liguriarrenak izandako lurraldeetan. Baina kidetasunak ez dira toponimiara mugatzen. Mitologian, adibidez, gure Basajauna eta laminak aurkituko ditugu Alpeetan. Eta hau guztia argazkiz eta mapaz ondo hornituta.

Gutxitan gonbidatzen gaitu idazle batek bere etxera, bere laneko mahaira, bere ohe eta ametsetara; gutxitan erakusten dizkigu idazle batek zuzen-zuzenean bere baitako labirintoak, bere bihotzeko txokoak. Liburu honek ostatu ematen dio irakurleari idazlearen etxean eta gogamenean. Aldi eta alde askotako gonbidatuz beterik dauka etxea. Agapea, prest. Anjel Lertxundik baliabide literarioekin pentsatzen du, gizateriaz, munduaz, euskal giroaz, irakurketaz, pandemiaz, heziketaz, gaur-gaurko arazoez. Pentsamenduaren eta literaturaren tradizioa baliatzen du, aipuz aipu, txoko-miran. Hatza mingainean busti, orriak pasa, azpimarrak errepasatu, Anjelen liburuetan garai orotako liburuen oihartzunak entzuten dira, milaka orriren xiri-xarak, bihotza goxatuz, azalean dardara arinak eraginez, eta tarteka erraiak irauliz.