Azken hamar urteotan Pako Aristik idatzi dituen artikuluak biltzen ditu liburu honek. Ez denak, noski: bilduma bat egin behar izan dugu, bizienak, zorrotzenak, samurrenak, hilezkorrenak aukeratuz. 1997ko abuztuan argitaratu zituen lehenengoak, Euskaldunon Egunkaria kuttun hartan, eta 2007ko abuztuan azkenekoak, Berrian. Ez du urtero idatzi, baina bai gehientsuenetan, eta idilio berezi bat izan du Aristik abuztuarekin eta bere testuen zain zeuden irakurleekin. Aurten idatzi behar al duzu? galdetzen omen zioten askok eta askok. Gutunak ere asko argitaratu dira, bere artikuluak miretsiz. Oso gutxitan ematen den sinbiosia lortu du Aristik bere irakurleekin, eta horretan bere jarrerak zerikusi handia du: gaiak globalki lantzen ditu, kritikatzeaz aparte arazoak konpontzeko klabeak emanez. Zintzo hitz egiten du, bihotzetik, eta maisua da errealitatearen diagnostiko zorrotza egiten, gure (eta bere) ahuleziak maitasunaz estaltzen. Besteei laguntzeko ideia beti presente dago Aristiren idazkietan, eta hori irakurleak sumatu egiten. Darabiltzan gaien ugaritasuna ere harrigarria da. Eta bere estiloa guztiz liluragarria: magikoa eta zehatza, kritikoa eta ameslaria, bizia baina landua, literatura eta kazetaritza uztartzen jakin dituen maisu bati dagokion bezala.
Herri gemanikoen folklorean pertsonaia guztiz ezaguna eta maitea da Thyl Ulenspiegel: adar-jotzailea, sabelkoia, neskazalea, hiztun egokia, kantaria... pikaroaren figura unibertsalaren haragitzea dugu. Charles de Coster-ek folklorea zena Espaina okupatzailearen uztarripetik liberatu nahi duen XVI. Mendeko Flandrian kokatu zuen, eta horrela, inguru sozial eta historiko bat hartuta, Ulenspiegel hazi egiten da, zirtolariak indar berria hartzen du, alprojak etika bat aurkitzen du, alderraia ez doa ihesi... Eliza Katolikoak kondenatuetan dabil, Inkisizioak erre egin nahi luke, Albakoaren gerraginek zin egin dute urkatu egingo dutela, eta Ulenspiegelek gerra, zurruta eta maitasuna egiten du, barrabana gozo matxinatuen artean. Epika eta lirika, epopeia eta komedia harrigarriro uztartzen dituen idazlan hau Belgikako literaturaren abiapuntzat hartu izan da, belgikartasunaren sortzailetzat.
Badira hutsik dauden pertsonak, zerutik eroritako txoriak, trumoi hotsez hautsitako adarrak, zauritutako gau-animaliak bezala. Lope, Miranda eta Gabriel. Hutsik daude, pertsona huts dira eta zain daude. Halabeharrak elkartu ditu oroitzera bultzatuz. Oroimena zirkulu hutsa baita, bizitza eta heriotza bezala. Hilketa batek ematen dio hasiera oroimenari. Baina bizitzak bete behar du barneko hutsa eta zirkulu guztiak itxi eta bizi berria ekarri. Hiltzea erabakita zuena ez beste bat hil zuen ETAk. Nahasi ala ez, hilketa batek beti astintzen ditu ingurukoen barne giharrak. Eta oroimena da nagusi lekuko isilen begietan. Eta bakardadea.
Jean-Baptiste Grenouille da eleberri honetako pertsonaia nagusia. Usaimen ezin bikainagoaren jabe da eta edozein lurrin aditu eta ezagutu dezake, baita paretaz bestalde egonda ere. Berak, aldiz, ez du inolako usainik. Bere bizitza, jaio aurretik ere, krimenak markatua da. Bere amari burua moztu zioten Jean-Baptisteren lau anai-arrebak hiltzeagatik, eta bera ere doi-doi libratu zen patu horretatik. Jende-hiltzea da bere bokazioa, hildakoaren usaina era horretan bereganatuko duelakoan. Helburu hori hartuta, gero eta heriotza lazgarriagoak eragiten ditu bere inguruan. Perfumea genero beltzeko eleberria da, ez dago dudarik; azken batean, hiltzaile baten historia da, baina askoz gehiago ere bada: artista handi baten maisulana.
Como en los anuncios interminables de ofertas sexuales que llenan las páginas de los periódicos más conservadores de la sociedad, en las nueve narraciones de este libro encontrarás sexo a tu alcance. Fácil, barato y anónimo, para quien quiera. Tu, Samantha, Alex, tu encantador compañero de trabajo o cualquier persona de la calle puede aparecer en estas páginas. Superdotado, duplex, se euskara, 24 cm., viciosa, bisex... Al acabar, no se va a solucionar nada: la soledad, la infidelidad, los miedos... seguirán estando donde estaban. Pero puede que te sientas más aliviado o aliviada, más relajada o relajado.
Urtetan bildu dira Benito Lertxundi, Pako Aristi eta Mikel Markez: hilero-hilero, bakoitzaren herrian txandaka, lasai bazkaldu eta bazkalondo luzean hitz-aspertu bat izateko, honetaz eta hartaz. Aristi eta Markez pribilegiatuak sentitu ziren, Benito intimo eta hurbil bat ezagutzeko aukera izan zutelako, oso jende gutxik bezala,eta pentsatu zuten solasaldi haietan oinarrituta liburu bat egitea.Hainbat gai agertzen dira orriotan barrena: musika, noski, baina horrekin batera bizitza eta heriotza, Euskal Herriaren izatea eta munduaren zentzua edo zentzurik eza... Horien guztien bitartez deskubrituko dugu Lertxundi desberdin bat: hausnarketaren eta esperientziaren bitartez pentsamendu propio eta berezia landuduena, bizitzaren aurrean jarrera pertsonala hartzen eta koherentziaz jokatzen jakin duena.Kantari liluragarria dugu Benito Lertxundi, bere doinu magiko eta ahots sentsualari esker euskaldun jendeari gozarazi eta amets eragin diona hainbat belaunaldiz. Horrez gain, pentsalari original eta sakon bat aurkezten digute Aristik eta Markezek, nork bere estiloan: pasadizoz eta gogoetaz, Benitok iradokitakoei beren errotakoalea erantsiz, sei eskutara idatzitako obra eder eta gogoangarri bat egiteko.
