Urtetan bildu dira Benito Lertxundi, Pako Aristi eta Mikel Markez: hilero-hilero, bakoitzaren herrian txandaka, lasai bazkaldu eta bazkalondo luzean hitz-aspertu bat izateko, honetaz eta hartaz. Aristi eta Markez pribilegiatuak sentitu ziren, Benito intimo eta hurbil bat ezagutzeko aukera izan zutelako, oso jende gutxik bezala,eta pentsatu zuten solasaldi haietan oinarrituta liburu bat egitea.Hainbat gai agertzen dira orriotan barrena: musika, noski, baina horrekin batera bizitza eta heriotza, Euskal Herriaren izatea eta munduaren zentzua edo zentzurik eza... Horien guztien bitartez deskubrituko dugu Lertxundi desberdin bat: hausnarketaren eta esperientziaren bitartez pentsamendu propio eta berezia landuduena, bizitzaren aurrean jarrera pertsonala hartzen eta koherentziaz jokatzen jakin duena.Kantari liluragarria dugu Benito Lertxundi, bere doinu magiko eta ahots sentsualari esker euskaldun jendeari gozarazi eta amets eragin diona hainbat belaunaldiz. Horrez gain, pentsalari original eta sakon bat aurkezten digute Aristik eta Markezek, nork bere estiloan: pasadizoz eta gogoetaz, Benitok iradokitakoei beren errotakoalea erantsiz, sei eskutara idatzitako obra eder eta gogoangarri bat egiteko.
Egia obraren istorioa gaur egun gertatzen da, besta giroan, mozorrotuen erdian. Adela andereak, bere urtebetetze egunean, lagunak gonbidatzen ditu eta elkarren artean gai minbera bat aztertzen dute: Elsa beraien terapeuta ohia"Egia" taldean sartuta dagoela, eta hain zuzen, egiaren izenean sekretuak Interneten bidez zabaltzen dituela. Beldurrez daudela, Adelak bere lau lagunei esaten die Elsa ere bestara gonbidatu duela. Elsa etortzen denean, asko hitz egiten dute etikaz, konponbideak bilatzen dituzte bainabakoitzaren tratu proposamenek ez dute arazoa konpontzen. Azken finean, zoritxarreko gertakari batek estaliko du egia.
1955ean argitaratu zuen Etxaidek Joanak joan eleberria. Eleberri honetan bihurritzen hasten dira ohiturazko eleberriaren mundu idiliko eta harmonikoa, estreinako aldiz agertuz sofrimendua eta bizitzaren atsekabe eta garraztasun handiak. Etxahun poeta-bertsolariaren bizitza nobelatua du kontakizun eleberriak. Adulterioa eta hilketak gertutik bizi izan zituen Etxahun dohakabeak. Joanak Joanen atzeko atetik errealitate gordina eta giza makurrak sartu dira ordu arteko euskal nobelako mundu eredugarrian, gorrotoa eta lizunkeria, eta aurrerantzean nobelaren bebarru hori ez da jada leheneratuko.Joanak joan da egilearen eleberririk onena. Horren ondorioa da, ia mende erdi geroago ere, haren eleberriak irakurlearen harrera ezin hobea lortu izana.
Ahularen indarra izenburu berdinarekin bi liburu izanen dira. Lehen honetan, bi zati daude: Laborari semea deituan, Aihen ahula liburuan agertzen ziren istorioak osoki berriz idatzi ditu eta gai berriak emendatu; bigarren zatian, aldiz, inprimeriako eskulangile baten eguneroko bizitza kontatzen digu.Bigarren liburuan agertuko dira abertzale eta euskaltzale gisa ezagutu dituen zorionak eta tirabirak. Laborari seme, eskulangile, abertzale eta euskaltzale xume batek eskainitako lekukotasun arraroa.
El segon i últim volum de l’Apendix virgiliana, un recull de poemes transmesos sota el nom de Virgili, conte aquests cinc poemes: “Elegia a Mecenas”, “L’agró”, “Minúcies”, “L’almadroc” i “Del capteni
