Libros de Narrativa en euskera, página 5 de 573

Guggenheimeko erakusketa batean ikusi du Norak itzal bat, iheska, lekuz kanpo: beste garai baten gomuta. Ondoan du Alex, galdetu arren erantzunik lortuko ez duena; ez, behintzat, berak nahi lituzkeenaren ahotik. Egun berean jasoko du Norak aitaren heriotzaren albistea, eta horrek eramanen du bikotea Noraren sorterrira, Vianara. Han, mahasti artean, galderak pilatuko zaizkio Alexi. Odolezko familian eta hautatutako familian isildutakoak, hitz erdiak eta estalitakoak zurrustan aterako dira, ardoa barrika pitzatuan nola, (H)Ilbeltza beka irabazlearen eleberri beltz honetan.

Maite Artolak zuzendutako Faktoria irratsaiorako prestatutako gogoetak jaso dira liburu honetan, 2016ko udazkenean hasi eta 2020ko udara arte mikrofonoaren aurrean adierazitakoak. Irratirako pentsatuak izan zirenez, ahozkoaren kutsua dute, baina pausoz pauso garatutako saiakera baten gisa aurkezten dira hemen, egileak berridatzita eta osatuta.[Pamiela]Kilker bat bezala paratu beharra dago autopistako zangan, inork entzuten edo ulertzen ez duen mezu batekin apika, jendearen bizitza ziztu bizian doan artean. Kilkerra. Baina kilker honek gaineko hego gogortuak igurtziz egiten duen hots zolia ez da beti-batekoa. Kilkerra ikuslea eta lekukoa da, memoriaduna eta pentsamenduduna. Ez da kilker bat: gogo kritikoa da.[Joseba Sarrionandia]Zaratak estaltzen duen hotsaren bila jo genuen Atxagarengana [...] Behar zuen A-8ak kilkerraren hotsa.

XX. mendeko libururik esanguratsuenetako bat da 1984. Aurreko mendearen erdian idatzi zuen Orwellek bere distopia, bere utopia negatibo hau. Hala, bada, joan den mende erdiko gerra hotzetik, etorkizun hits eta gupidagabea marraztu zuen. Ontasunarentzat ez dago lekurik Winston protagonistaren munduan. Anaia Nagusiaren eskutik gezurrak, beldurrak eta gorrotoak dena hartu dute 1984an: hizkuntza, morala, maitasuna... Itxaropenik bada, proletarioen baitan dago. Itxaropenik bada. Anaia Nagusiaren aurpegia aienatu egin zen, eta, haren lekuan, Alderdiaren hiru sloganak agertu ziren letra lodi eta larriz: GERRA DA BAKEA ASKATASUNA DA ESKLABUTZA EZJAKINTASUNA DA INDARRA AGogokoen dudan liburuen artean da 1984. Behin eta berriz irakurtzen dudan horietakoa daA (Margaret Atwood). APentsatu dezakegu, erraz, 1984an Orwellek bere semearen belaunaldia eta bere etorkizuna zituela buruan eta etorkizunaz ohartarazi nahi ziela, hain zuzenA (Thomas Pynchon). AKafkaren Prozesuaz geroztik ez dago izugarrikeria logikoa 1984k bezain ondo adierazi duen beste obra fantastikorikA (Arthur Koestler). ALiburu zoragarri eta interesgarriaA (Aldous Huxley).

BEHIN BATEAN EUSKAL HERRIKO IPUINAK es un libro del autor editado por TINKOKETA. BEHIN BATEAN EUSKAL HERRIKO IPUINAK tiene un código de ISBN 84-943216-5-X, de la colección SIRIMIRI.

San Braulio Hego Amerikako herri txiki baten izena da. Hango jendea nekazaria da, hau da, lurra lantzen du. Baina lurra San Frantziskoko jaun aberatsena da eta San Braulioko jendea oso pobrea da.Egun batean, San Brauliora gizon arraro bat heldu da. Oso zaharra da eta ez dauka ondo burua. Bai, eroa da. Nor da? Nongoa da? Zertara etorri da San Brauliora? Inork ez daki, baina amona Mariak eroa maite du. Zergatik?Liburu hau ikasle askok irakurri dute eta guztiek ulertu dute. Euskara errazean idatzita dago eta zuk ere ondo ulertuko duzu. Ezagutu nahi duzu San Braulioko eroaren istorioa?

Ikasgelara mutil marokoar bat iritsi da. Said mutil azkarra eta atsegina da, eta gainera guapoa. Bigarren batxilergoko neska guztien begiak harentzako dira. Klarak bereganatu du mutila. Maitemintzea (eta maitatzea) sakrifizio eta sufrimenduarekin batzen dituen estereotipo patetikoenean elikatzen da Klara. Maitasun erromantikoa, zenbat frustrazioren iturri!Mirenek ez du gustuko guapoa delako, edo ez horregatik bakarrik. Said pertsona inteligentea eta adeitsua da, eta gainera atsegin zaio. Pertsona sentibera iruditzen zaio Mireni, eta hori bai estimatzen duela berak, Klararen konbentzionalismo klasista eta arrazistatik urrun. Mirenen hiztegian, ordea, zintzotasuna, laguntasuna, tolerantzia eta askatasuna esangura handiko balioak dira, eta bere egiten du Literaturako irakasleak iradokitakoa, alegia, batzuetan ez dagoela beste erremediorik, baina ez garela jaio sufritzeko. Bere alde du Erromantizismoaren alderik onuragarri eta ederrena. Daukaguntxoa (eta garena) hobetzeko errebeldia eta aspirazioa. Maitasunaz eta bizitzaz ari zaigu nobela; eta bide horretan sentsibilitatearen heziketak (eta arteak) eskain dezakeenaz.Ramon Saizarbitoriak, behin berriz, maisutasun narratibo eta humanoaren erakusgarri bikaina eskaintzen dio irakurle gazte eta helduari.

2011n, itxaropena lehertu egin zen herrialde arabiarretan, askatasun politikoaren eta justizia sozialaren izenean, plazaz plaza zabaldu zen iraultza, mugak zeharkatuz. Baina indarkeriak demokraziak baino azkarrago egin du aurrera. Udaberri Arabiarrak eremu antzu bihurtu dira.Zein da herrialde horien gaur egungo argazkia? Zein testuingurutan piztu zireniraultzak? Zer gertatu zen aldi berean eta eremu berean bata bestearen ondorenkateatzeko? Ekialde Hurbila, muinak eta ertzak liburua galdera horiei erantzutera dator, eta, bide batez, eremu zabal bezain liluragarri eta konplexu horretan dagoen egoerari erreparatzera, gatazken muinak eta ertzak azaltzera, geopolitikoak eta geografikoak.Bidaia hori zonaldea bertatik bertara ezagutzen duten hiru kazetariren eskutik egingo dugu: Mikel Ayestaran, Ane Irazabal eta Karlos Zurutuza. Ekialde Hurbileko maparen erradiografia mamitsua osatu eta marraztu dute.

Ikerketa eta saiakera honek irrati bidezko komunikazio-publikoaren erdigunean kokatzen ditu euskaldunak. Euskara herri mailan bizirik, baina esfera publikoan erabat mugatuta zegoen frankismoko garai zailetan, bide urratzaile izan ziren jarduera aitzindariei buruz ari gara, bereziki Loiolako Herri Irratiari buruz. Hastapen hura gaur egungo euskarazko irratigintza modernoaren ezinbesteko eskola bihurtu zen.

Barojarren sorterria da, Euskal Herria, Urbiako Martin Zalakainen abenturen gertalekua. Haren bizitzaren berri ematen zaigu eleberrian, jaio zenetik gazterik hil zuten arte. Eleberriaren hasieran, haren haurtzaroko Urbia eta urbiatarren bizitza kontatzen zaigu. Azpimarratzekoa da zenbait pertsonaiaren tipologia maisuki deskribatua ageri dela. XIX. mende erdi aldeko Euskal Herriaren pintura paregabea ere bai baita Zalakain. Hurrena, berriz, Bigarren Karlistaldiaren giroan murgiltzen gaitu, eta ekintzaren bizkortasunak hartzen du orduan eleberriaren gobernua, erraz eta aise irakurtzeko abentura bizi-lasterretan garatua; ez da suspentsea falta, ustekabe eta ibili arriskutsuak nonahi, heroismoa eta pikarokeria nagusi, harik eta heroia hiltzen duten arte.

Gauza guztiak esan ahal izango dizkizut, nik uste, orain arte inori ez bezala, eta laguntza handia emango didazula espero dut esanez hasi zuen bere egunkaria, 1942ko ekainaren hamabian, Anne Frank neskatoak. Hamahiru urte bete berriak. Adin berezia, zaila, nahaspilatua. Etorkizunari dena eskatzen zaion adina, iraganaren zati handi bat arbuiatzen dena, maitasuna eta abentura eskatzen direna, desirak oraindik izen zehatzik ez mugarik ez duena. Halako gaztetxo horrek gela gutxi batzuetan ezkutatu beharra badu, eta bere harremanak etxekoengana eta beste ezkutatu gutxi batzuengana urritzen bazaizkio, bi aukera baizik ez ditu: erotu ala idatzi.Eta Anne Frankek idatzi egingo du. Arin eta bizitasun han diz, barrena hunkitzen digun zintzotasun, umore eta zorroztasun batez. Bizitza honetan gehien kostatzen dena nahi du: nor den eta zer gertatzen zaion jakin. Galera larriak, bat nerabea denean. Askatasuna nahi du, askatasun fisikoa ezin bada, pentsamenduarena: pertsona nagusiek kritikatzen du barre egiten diote; nahasmendua sentitzen du, larritasuna, eta kexu da. Baina maitasuna ere badu. Maite du Peter eta maite du bizitza. Bila ari da, gogoetan. Baina badaki jostatzen ere. Bizi da, hitz batean. Lau paretaren artean gauza asko gerta daitezke, eta neska gazte batean bihotzean mila historia. Kanpoan, Gestapo, esespena, i...

Kontua, izan ere, zera da, iaz ere betean harrapatu zintuela gau ilunak, ustekabean harrapatu ere: egia da zortzi bat hilabete lehenago esklerosia zenuela esan zizutela, baina egia da, halaber, ezin hobeto hartu zenuela berri gaiztoa, ohiko bizimoduari heltzen zeniola, zeure buruarekin lasai, lanean ere gustura, orekak eta bizipoz mehe batek hartua, haize leunaren fereka noiznahi bisitari: egun batean, baina azpilanean ari ote zitzaizun inkontzientea, bizitzan bizi izandako tentsio guztiak azaleratu nahian, esklerosiaren berri gaiztoa jakin orduko?, lo egiteko zailtasuna nagusitu zitzaizun berriro, hurrengo egunean berdin, eta hurrengoan eta hurrengoan eta, ohartu zinenerako, zulo azkengabe batean aurkitu zenuen zeure burua, satorren munduan eta infernurik gorrienean, gaixo, inoiz ez bezala gaixo.

ENDA LUR iraganera egindako bidaia da, gizon-emakumeek erraldoietan eta herensugeetan sinesten zuten garai ilun batera; garai gogorra eta erreala zen, eta garai hartako leinuek, gainera, beste lurretatik iritsitako inbaditzaileei aurre egin behar izan zieten.Endara neska gaztea gailentzen da eleberri honetako pertsonaien artean. Bide luzea egin beharko du ibar galdu batetik Mendi Sakraturaino, han bizi baita Amari Ama Lurra. Bitartean, Ihabar eginahalean saiatzen da borrokalari handitzat onar dezaten, Garr eszeptikoak ahaztu egin nahi du nola erraustu dituzten bere hiria eta bertako biztanleak, Ozen jentila zain dago noiz helduko bere gurasoez mendekatzeko unea, eta Enda Lurrez jabetzeko planak ari da Baladaste duxa egiten.Horiek eta beste askok pertsonaia sorta harrigarria osatzen dute. Atzo bezala, gaur ere sinesgarriak gertatzen dira guztiz, borroka bizian leialtasunaren eta traizioaren, askatasunaren, justiziaren eta morrontzaren artean. Toti Martinez de Lezea idazle ospetsuaren eskutik emana dago Enda Lur, eta, berriz ere, bere irakurleak harrituta utziko ditu, erregistro desberdin, berrizale, eta dudarik gabe, erakargarri batekin.

Loiolako (h)egiak kronika-liburuan 2006an EAJ, Batasuna eta PSEren artean gertaturiko elkarrizketa politikoak eta aldi berean ETAren eta Espainiako Gobernuaren artean izandakoak kontatu zituen Imanol Murua kazetariak. Orain, lan hari jarraipena emanez, elkarrizketa haiek zapuztu zirenetik ETAk borroka armatua behin betiko utzi arteko prozesu guztia aztertu du, isilpean zeuden datu asko agerira ekarriz, eta beste asko analisi bikain batean kokatuz. Gure historia hurbila ezagutzeko ezinbesteko tresna.

Kartzelan urteak pasatu eta gero, iraganeko zorrak garbitu nahi dituen gizasemea, batetik; negozio ilunak tarteko postutik baztertu zuten eta bere bizkarra zaindu behar polizia, bestetik. Ehiztari-sena dute biek, eta bata bestea harrapatu nahian dihardute, eginahal guztian. Erdian, berriz, nora ezean dabilen koitadu bat, duela urte batzuk bere familia ezbehar batean galdu zuena, eta orain familia berri bat osatu nahi lukeena. Alberto Ladron Aranak ohiturik gauzkan maisutasunez josi ditu eleberri bizi-bizi honen hariak, misterioa eta suspensea erabiliz irakurlearen arreta bereganatzeko.

Garizmendi baserriko Ferminek, aitzurrean ari dela, burezur bat topatu du lurperatuta; lasterka deituko dio kalean bizi den Nestor semeari, baita honek Berta andregai ohi arkeologoari ere; hilotz hori ateratzera doazenean baina, desagertua da eskeletoa. Hortik aurrera, berriz, hildako gehiago, eta misterioa gero eta ilunago.Hildako zahar eta berriak, anaien arteko gorrotoak, belaunaldien arteko arrakalak, bikote barruko konpondu ezinak, droga, jokoa Osagai horiek eta topatuko dituzu Augustin Zubikarai saria irabazitako eleberri beltz honetan, baita idazle berri bat ere, elkarrizketa nahiz flashback-etan bikain moldatzen dena, zer eta noiz kontatu ongi dosifikatuz, prosa arin bezain dotore batez.

Ostarku gainetik ibiliz legez, obra honek kolorerik kolore eta emoziorik emozio garamatza. Zazpi dira atalak: beltza, grisa, horia, gorria, berdea, urdina eta zuria. Beltzak eta zuriak, hurrenez hurren, ibilbidearen hasiera eta amaiera markatzen dituzte, eta agerian uzten dute zein desberdina den heriotzaren ikuspegia kultura desberdinetan: bidearen amaiera iluna Mendebaldean, edo beste argi bateranzko abiapuntua Ekialdean.Atalak osatzen dituzten narrazioek idazlearen egiazko bizipenak kontatzen dituzte, munduan zehar ikusitako errealitate desberdinak. Egoera gogoangarri asko daude, batzuk tristeak, beste batzuk pozgarriak, edo beldurgarriak, edo esperantzatsuak-Pertsonak dira nagusi narrazioetan, hamaika mundutako biztanleak, zerbait kontatu edo erakutsi beharra daukatenak, edo euren begirada hutsaz unibertso oso bat adierazten dutenak.Baina narrazioez gain bestelako osagarriak dakartza 7 kolore honek. Izan ere, atal bakoitzak bere kolore eta ilustrazioak ere badauzka; eta bere musika ere bai, piano eta ahotserako beren beregi sortua eta CD baten bildua. Soprano batek, tenor batek eta baxu batek ipintzen diote doinua kolore bakoitzari, piano-jolearen laguntzaz.7 kolore obra hirukoitza da, azken finean: idazle baten, ilustratzaile baten eta musikagile baten elkarlanaz sortutakoa.

Hiriguneko etxe orratzetako leihoetako argiekhiriko aldirietako txabolen suek bezainbesteko duintasunezsortu ditzakete itzalak.Eta itzalak izan daitezkegiza haragizkoak edota ke hutsezkoak.Itzala izan daitekezapi more desolatu baten azken hegaldiarenaedo maindire horitu baten destolestearena.Katu zauritu baten isatsarenaedo katuaren isatsa hatzetan daraman arratoiarena.Horma-ordulari nagi baten orratz estatikoarenaedo txingarren bazka izateko jaio ez den ezpelarena.Lan bila iratzarri behar duenarenaedo bart lanetik bota zutenarena.Ez lo hartu ez ihes egin ezin duenemakumearen negar beroarenaedo loak nahiz ihesak garaitu duengizonaren izerdi hotzarena.Itzala izan daitekezurea edo nirea.Akaso itzalak diraduintasuna zer den argitu diezaguketen bakarrakhiri gorri honetan.

Ertzain gotorki armatuak, ekologista sutsu solidarioak, kazetari zinikoak edo jakingoseak Denak doaz Sasiondora, han, diotenez, baserritar txoro edo terrorista fanatiko batek tiroka egin baitie aurre agintariei, AHTk desjabeturiko baserria, Sakoneta, hustera zetozenean.24 ordu eskasean, hainbat pertsonaia gurutzatuko dira, nor bere amets eta esperientziekin, eta guztien berri emango digu nobela labur eta koral honek, 48 atal laburren bidez, errealismotik esperpentora egiten duen umore maltzurrez eta biziaren zipriztinak sentiarazten dituen hizkeraz.

Magrebtar gizaseme bat labankadaka hil dute Lazkaon. Abokatu batek hilketa argitzeko eskatu dio Mikel Egileorri. Kazetaria kinka txarrean da, egunkariko lanpostua galtzeko arriskuan. Lan eta diru arazoek eraginda, Egileorrek mandatua onartu eta lanari ekingo dio berehala. Ikerketak ezkutuko interes zikinen, negozio ilunen eta eraildako etorkinen errautsak lurpetik atera eta denen bistan haizatuko ditu ustelkeriaren kiratsa bazter guztietara zabalduz.