Libros de Literatura en euskera, página 13 de 583

Jururú da espainolek Kuban lehenbizi jo zuten badia. Ordukoan, indioek inguruari eman zioten izenari eutsi zioten inbasoreek. Narrazio bilduma honetan, gaur egungo Jururúko bizilagunekin bat egin du egileak, bertako arrantzaleekin harrigarriro mimetizatu da Jose Enrike Urrutia Capeau eta bere begiez ikusia, bere belarriez entzuna, izkiriatu digu irakurlea espazioan eta denboran urruneko gertatzen zaigun mundura zinez egiazkoa, hala ere, eramateraino.Miel A. Elustondo

Hilak gure artean, Anuntxi Arana Luianondon: Heriotza bukaera dela pentsatzea zaila da eta ez dira falta horretarako arrazoiak; nekez onartzen da, eta ez da erraz irudikatzen nola igarotzen den izatetik ez izatera. Hilen bilakaerak bizien gogoa arduratu eta arduratzen du, eta maiz igartzen da haien itzala jendeen kontuetan. Modu berezi batez mitologian, hemengoan eta besteetan. Kondairak ez dira baitezpada mintzo heriotzaren aurrean sentitzen den minaz, bai berriz munduan alderrai dabiltzan arima herratuez eta haien agerpenez, laguntza eske edo erasoan datozenean zer komeni den egitea adieraziz eta erakatsiz.Tradizioko sinesteen arabera, edozein unetan heldu dira zenduak beren ahaide edo lagunengana; edo bestela, data zehatz batzuetan, ospe handiko jaietan, eskale ibiltzen diren maskaratuek ordezkatuak. Jai horietaz gure gaurko ingurumenean egiten diren interpretazio entzutetsuenetan ahantziak izaten dira hilak eta, hain zuzen, haien presentzia gogorarazi nahi da liburu honetan. Eta, orobat, arima herratuek mitologiako beste izakiekin duten lotura, batzuen eta bestean jokaeretan hautematen diren antzekotasunak.Eta horrela azalduko zaizkigu laminak, basajauna, mairuak, inauteriko mozorrotuak, Zanpantzar, Olentzero

Inperioaren mugetan, Arkania urrunean, matxinada-hotsak dabiltza, baita istorio izugarriak ere, aspaldi debekatutako magiaren berpizteaz hitz egiten dutenak. Esku gogorrez erantzun nahi dute armadako buruek, eta horretarako erabiliko dituzte beren zerbitzu sekretuak ere. Naturaz gaindiko gertakariak biderkatzen diren bitartean, gazte beldurti bat, agure jakintsu bat eta matxino ausart bat bidaia harrigarri batean abiatuko dira, eta bidean topatuko dituzte ezpatak, gazteluak eta izaki miragarriak. Abentura eta magiaren aroa hasia da.

Objektu gutxi batzuez beteriko maleta bat da. Dovlatovek Sobiet Batasunetik AEBetara emigratu zuenean berekin hartu zuen maleta. Emigratzeko asmotan dela, hara non esaten dioten hiru maleta besterik ezin duela eraman. Puskak biltzen hasi, eta ohartzen da hiru maleta ez, bakar bat aski duela bere ondasun guztiak sartzeko. Bere bizitza osoa maleta ezdeus batean bildurik. Eta halaxe abiatzen du kontakizuna, ipuin bat josiz maletan sartu zituen objektu bakoitzaren inguruan. Oroitzapen bat objektu bakoitzeko.Eta halaxe harilkatzen ditu bere bizitzako zenbait pasarte, banan-banan, atzean utzi duen munduaren garratza, absurdoa eta zentzugabetasuna agerian utziz. Narrazio guztiak bere ohiko estilo arinean daude idatzirik: estilo arina, baina baita zorrotza, fina, gardena, sarkastikoa, garratza, ziztakaria ere. Eta vodkaz, vodka askoz bustirik.

Nobela honetan hogeita bost emakumeren bizitzen gorabeherak datoz, izandako amodioak, penak, traizioak, bozkario eta sufrimenduak azalduko zaizkigularik. Emakume sendoak, nortasun handikoak, asko bizi eta asko sufritu dutenak. Ia mende osoa hartzen duen historian emakume horiek hemen, edo Europa osoan eta baita Ameriketan ere, hainbeste pertsonaia famaturekin izango dituzte harremanak, horietatik batzuk erlazio estua izango baitute kirolari ospetsuekin, artista ezagunekin, eragin handiko politikari eta negozio gizon aberatsekin.Horrela, liburu honetan Hollywoodeko zinema artista distiratsuak azaltzen dira, hala nola Lupe Velez, Claire Bow, Gary Cooper, Dolores del Rio; Paulino Uzkudun harroputza eta Isidoro Gaztañaga segaila, punta-puntako bi boxeolari euskaldunen adiskidetasun eta gorrotoz jositako harreman biziak kontatzen dira sakonean, ondo hasi eta oso gaizki amaitu zutenak, bi Euskal Herri betidanik kontrajarri eta arerio bortitz izandakoaren isla izaki; Ernest Hemingway idazle bikaina, Ladis Goiti doktore ahantzezina, Rosamunde Krugger emakume fatala, Strauss eta Perlo engainatzaile bitxiak Glamour eta luxuzko bizimodu hori, modu zalapartatsuan aurrera zihoana, gerra zibilak apurtuko du, eta perlak, kolpeak, musuak, traizioak zurrunbilo ero batean murgilduko dira.

Arantzak barrurantz, Xabier Mendiguren Elizegi: Gogoz kontrako turista batek bidaiak zergatik ez dituen maite azalduko du; bere bizitza gorabeheratsua azkenetan dela jakinik, gaztetan gauzatu gabeko maitasun haren kapitulua amaitu nahiko du herrira itzuli denak; besteen traumak osatzen lan egiten duen psikologoak gogora ekarri beharko du, nahi ezta ere, ahazturaren zokoan bazterturiko atxiloketa hartan gertatuaAzken urteetan idatzitako bost kontakizun hauetan, nora ezean dabiltzan pertsonaiak marraztu ditu Xabier Mendigurenek, arantza zaharren bat atera behar dutenak edo bere baitako gabeziak nola izendatu ez dakitenak. Epika goitarrak bukatuak diren gaurko Euskal Herrian badirelako itxi gabeko zauriak, nonahi eta noiznahi bezala sentimenduz umezurtz diren gizon-emakumeak.

Aitona Pakok ke-usaina aditu du. -Uf, hau kiratsa!- esan du. Su handi bat dena ari da erretzen: etxeak, zuhaitzak, animaliak... -Gizonek ez zuten horrelakorik egingo, ezta?, galdetzen du haurrak. Aitonak ez du erantzuten. Fina Casalderreyk eta Valenti Gubianasek istorio hunkigarri bat osatu dute, izadia errespetatzera bultzatzen gaituena.

Bi kontaerak eta saiakera labur batek osatzen dute liburu hau. Lehenengoak, Andoniren heriotza LSDaren argitan, orain dela 800.000 urteko gizaki baten ezbeharra hartzen du abiapuntu, eta Heriotza du gai. Bigarrenak, Pierrek dioena entzuten dut, erlezain baten aitortza jasotzen du erleen munduko poesia bereganatuz; hirugarrenak, Lawrence Arabiakoa, Thomas Edward Lawrence militar ingelesaren irudia aztertzen du, eta haren ospe handiaren zergatia.Bernardo Atxagaren prosa estimutan dutenei atsegingarri egingo zaie Txoriak kolpeka honen irakurketa.

Cécile, hamasei urteko neskatxa bat, Kosta Urdinera doa udako oporrak itsas ondoko etxe alokatu batean pasatzera, aitarekin eta haren maitalearekin. Aita, Raymond, alargun geratu zen 25 urterekin, eta harrezkero limurtzaile baten bizitza darama. Elsa, maitalea, gazte, munduzale eta txolin samarra da. Cecilek haren antzeko neska asko ikusi du aitaren bizitzan sartzen eta, handik tarte batera, alde egiten. Cecile 26 urteko mutil batekin hasiko da maite-kontuetan.Uda lasai doa, baina, halako batean, Raymonden gonbidapena ezustean onarturik, Anne azaltzen da etxean, eta oso borroka sotila hasten da hiru emakumeen artean. Anne oso ezberdina da besteen aldean: buruargia, kultura zalea, serioa. Handik aurrera, bizimodua asko aldatuko da itsas ondoko etxe hartan

Siddharthak bilatzen zuena edo azken helmuga aurkitu duena esan nahi du sanskritoz. Azken helmugara iristeko bidean, lagungarri izan daitezke irakaspenak, Buda edo Mesiasak, baina baita natura bera ere: Ibaia, naturaren pertsonifikazio gisa, irakasle gorena izango da Siddhartharentzat, Vasudeva txalupariak iragarri bezala.Hinduismo, budismo, taoismo eta kristautasuneko osagaiak aurki daitezke Siddharthan. Buda historikoaren ibilbidearekin antz handia du Siddharthak: kasta eta etxea utzi eta aszetismoaren bitartez nitasuna gainditu nahi du lehenengo atalean. Taoismoarekin bat egiten du irakasle eta irakaspenekiko mesfidantza erakustean, jakinduria ezin dela hitzez eman ulertzen duenean.Modernitatearekin lotua den eta horrekin batera porrot egin zuen patriarkatu falozentristari ere ordezkoa aurkitzen dio Hessek Indiar tradizioan, Siddhartha emakumezkoen ezaugarritzat har zitezkeen bertuteak bereganatzen ahalegintzen den heinean: entzuten jakitea, hurkoaren sentimenduekin bat egiten jakitea, berdintasunean oinarritutako sexu-harremanak hobestea.

Back to Leiçarraga da Gabriel Arestik orain berrogeitaka urte proposatu irtenbidea, euskarazko prosaren paradero etsigarria ikusita. Arestiren begietarako prosa leizarragatarra ez zen behinolako leinurua aspaldian amatatua, ezpada gure geroko gerorako modelo bat ezinbestekoa, baitezpadakoa. Hala ere, begi-bistakoa denez, basamortu kiskalian galdu da idazle bilbotarraren orduko aldarria, profeta zaharren iragarpenen gisa berean-edo.Back to Leizarraga titulupean bildu ditu Kepa Altonagak euskarazko prosaren argi-itzalak. Gogoeta horretan irakurle baten oroitzapenak eta oharrak aurkeztu dizkigu, bere iritziak ondo substantziatuta eta estilo pindartsu eta bizkorrean. Ahalegindu da gure egungo prosaren argaltasunak ikusgarri egiten, begien aurrean agerian uzten, haren ustez gibelondo eskasak utzi dizkigu-eta ostrukarena egiteak.Back to Leizarraga honek, zer esanik ez, hausnarketa patxadatsurako gonbita darama bere baitan: infl exio-puntu bat izan nahi du, gure prosa beste begi batzuekin irakurtzen lagun dezakeena.

Literatura Hiztegi Tekniko Laburra idatzi du Karlos Linazasorok. Idazlan jantzi eta akademikoa, urteetako lanaren emaitza, literatura genero nagusien berri xehea ematen duena, ordena alfabetikoan, Adagiotik Zientzi Fikziora, berezitasun guztiz partikular batekin: definizio bakoitzaren ondoren, egileak berak sortutako adibideak datoz beti, apaingarri baino gehiago, obraren benetako mamia eskainiz.Idazle oparo, trebe eta malgu baten orain arteko lan gorentzat jo dezakegu hau: Linazasororen gustuko gaiak eta obsesioak aurkituko ditu irakurleak bertan, umore fin batzuetan ironiko besteetan absurdoa, argumentuetarako asmamen izugarria, amodiorako isuri diskretua, munduan arrotz sentitzearen kontzientzia, errealitatea azpikoz gora jartzeko joera eta sormena salbazio-oholtzat aldarrikatzea, guztiok itoko gaituen naufragioaren zain.

Atertu arte itxaron, Katixa Agirre: Road Movie antzeko bat Euskal Herrian barrena. Uliak bere sorterria erakutsi nahi dio bikotekideari, eta ibilbide lasai bat prestatzen dute, udan zehar, bigarren mailako errepideetan, Gustavoren BMW berrian. Dena ez da horren lasaia, ordea. Uliak badu aitortu gabeko sekreturik, eta bidean topaturiko ezagunen batek ekaitza iragartzen du bikotearen harmonian, zeruko laino beltzen antzera.Trebezia handia erakusten du Katixa Agirrek bere lehenengo eleberri honetako hari mataza desberdinak josten: 1976ko martxoko Gasteizko borrokak agertuko dira batean, Benjamin Britten konpositore ingelesa beste batean Pertsonaiek Lekeitioko hondartzak, Arabako bailarak, Bilboko kokteleriak edo Baztango baserriak bisitatu ahala, dotoreziaz konbinatuko ditu egileak solas arinak eta hainbat gairi buruzko gogoeta finak.

Euskera

Senarraz aspertuta, abentura zirraragarri batean katramilatu den emakumea; arrakastaren gazi-gozoetan, aspaldi galdutako aitaren oroitzapenari aurre egin behar dion zinemagilea; errebantxa-konbatearen aurrean, bizitzaren borrokan ere zirt-zart egin behar duen boxeolariaPertsonaien barrenean sartzeko abilezia aparta erakusten du Julen Belamunok estilo zehatz bezain dotore batean idatzitako istorio hauetan: izaki bakartiak gehienetan, bizitzak edo inguruak gaizki tratatuak sarri, bere burua gobernatzen ere asmatzen ez dutenak Gizajoen katalogo bat, sakon-sakonean gutako edozein ere izan daitekeen bezalakoak.

Gurasoek egindako traizioek bultzatuta, Hiritik Herrira alde egin zuen Txikik. Gustura dago bertan Txapas eta Jonekin asteei agurra garagardo artean ematen, herri dinamiketako bileretan parte hartzen eta, batez ere, Luziarekin elkarbizitzen.Batzuetan baino ez da nahigabetzen: ipuin lehiaketa bat irabazi zuenetik, besterik ezin duela sortu konturatzean eta gurasoei konpromisozko bisita egin behar dienean. Eskerrak txakalaldi horiek baretzeko ondoan izaten dituen Paradisu zinemak.

Joseba, pianista desafinado, 50 años. Nicolás, escritor patético, y Rafael, pintor apático, lo invitan a un recital que tiene lugar en un balneario: un regalo inesperado. Al principio en lo que parece una road movie y mas tarde rodeados de aguas termales, cada cual observara su vida en silencio; despues, uno a uno contaran sus secretos en voz baja: la muerte de personas cercanas, los conflictos sociales y personales, las enfermedades, los amores Sin embargo, el dia del recital las historias se enredan y se complican, hasta el punto de que la celebracion termine en desastre. Incluso el agua, lejos de ser un don, se convertira en diluvio universal. A traves de los dibujos de Mintxo Cemillan, esta historia rebosa una fuerza simbolica muy especial y, gracias a Joserra Senperena al piano, un sugerente eco. Ademas, el harpa de Oihane Igerabide y las voces de Maddi Oihenart, Antton Valverde y Rafa Berrio serviran de guinda. En este libro queda patente que la capacidad de seduccion de las palabras es mucho mayor cuando vienen acompañadas de imagenes y de musica.

BOST MUTIL GERRARA JOAN, ETA EMAKUME BAT ZAIN, HAIETAKO BAT NOIZ ITZULIKO. JAKITEKO DAGO, ORDEA, INOIZ ITZULIKO OTE DIREN. NOIZ. ETA NOLA.